De veranderende rol van jongens en mannen behoeft flink aandacht en het vraagstuk van mannelijkheid in het #MeToo-tijdperk staat terecht hoog op de agenda en is veel in de publiciteit. Voor veel mannen leidt dit tot onzekerheid en zelfs weerstand tegen fe
De veranderende rol van jongens en mannen behoeft flink aandacht en het vraagstuk van mannelijkheid in het #MeToo-tijdperk staat terecht hoog op de agenda en is veel in de publiciteit. Voor veel mannen leidt dit tot onzekerheid en zelfs weerstand tegen feminisme en emancipatie. Steeds vaker horen we het geluid dat mannelijkheid bedreigd wordt en dat jongens weer gewoon jongens zouden moeten mogen zijn.
Al sinds het feminisme formele gelijkheid tussen mannen en vrouwen heeft weten te bevechten is er een beweging gaande die ons wil laten geloven dat mannen en vrouwen wel ‘gelijkwaardig’ zijn maar zeker niet ‘gelijk’ – en zo wordt ook aan die gelijkwaardigheid steeds meer getornd. We worden voortdurend volgepompt met beelden in roze en blauw en het idee dat mannen van Mars en vrouwen van Venus komen. De boodschap komt neer op ‘jongens en mannen zijn nu eenmaal zoals ze zijn, daar moeten we niets aan willen doen want dat levert alleen maar problemen op’. Vrouwen kunnen we ‘fixen’ maar mannen zeker niet.
Vrouwen kunnen we ‘fixen’ maar mannen zeker niet.
Dat jongens en mannen problemen veroorzaken is een uitgangspunt dat we makkelijk met elkaar kunnen delen. Over de oorzaken verschillen we van mening.
Dat jongens (en mannen) nu eenmaal problemen veroorzaken omdat ze jongens (en mannen zijn) zijn doet hen werkelijk tekort. Uit onderzoek blijkt dat mannen en vrouwen meer op elkaar lijken dan van elkaar verschillen – zelfs in hun hersenen. De tegenstelling ‘Mars versus Venus’ wordt hardnekkig en kunstmatig in stand gehouden. En dat is in feite de kern van het ‘jongensprobleem’.
Ervan uitgaan dat jongens en mannen problemen hebben en veroorzaken omdat het feminisme hen niet zichzelf laat zijn is een gotspe. De meeste problemen die jongens en mannen hebben en veroorzaken komen voort uit de stereotype opvattingen over mannelijkheid die we jongens meegeven over wat het betekent om een – echte! – man te zijn; geen mietje en geen volledig mens. Om aan dit waanbeeld te voldoen, leren jongens een wezenlijk deel van wie ze werkelijk zijn te negeren, te ontkennen en te onderdrukken. Dan gaat het om hun zogenaamd vrouwelijke kant, hun menselijke eigenschappen, al die vaardigheden die ze wel in zich hebben maar niet mogen laten zien. De problemen die jongens en mannen hebben en veroorzaken komen voort uit het idee dat jongens altijd jongens zullen blijven.
De problemen die jongens en mannen hebben en veroorzaken komen voort uit het idee dat jongens altijd jongens zullen blijven.
Evenmin als ‘de man’ en ‘de vrouw’ niet bestaan, bestaat ‘de feminist’ ook niet. Feministen verschillen over van alles en nog wat van mening, maar zijn het meestal wel met elkaar eens dat jongens en mannen deel zouden moeten zijn van de oplossing, en dat ze daar een wereld bij te winnen hebben.
Van oudsher zijn feministen namelijk al voorstander geweest van de bevrijding van mannen van het patriarchale juk. Van Joke Smit die in 1981 ‘Een land waar mannen willen wonen’ bezong, tot de Amerikaanse black feminist bell hooks die in 2003 stelden dat de eerste daad van geweld die het patriarchaat van mannen verlangt niet gericht is tegen vrouwen, maar tegen henzelf, en recent de oproep van actrice Emma Watson, UN Women ambassadeur voor de HeForShe campagne,dat mannen zich aan moeten sluiten – juist in hun eigen belang!
“The first act of violence that patriarchy demands of males is not violence toward women. Instead patriarchy demands of all males that they engage in acts of psychic self-mutilation, that they kill off the emotional parts of themselves. If an individual is not successful in emotionally crippling himself, he can count on patriarchal men to enact rituals of power that will assault his self-esteem.” (bell hooks)
Het is belangrijk aandacht te hebben voor de pijn van mannen en de prijs die ze betalen voor hun privileges in het patriarchaat. We kunnen echter niet doen alsof deze symmetrisch en gelijkwaardig zijn aan de pijn en onderdrukking van vrouwen. Wat vaak over het hoofd gezien wordt is de factor macht.
Als er iets duidelijk is geworden in bijna 30 jaar dat ik over dit onderwerp gesprekken heb gevoerd in trainingen en workshops, op conferenties en bij lezingen, dan is het wel dit: dat wat we met mannen en mannelijkheid associëren, wordt hoger gewaardeerd dan dat wat we met vrouwen en vrouwelijkheid associëren. Daarom is het voor vrouwen aantrekkelijker te gaan doen wat mannen altijd hebben gedaan dan andersom. Mannelijkheid bij vrouwen wordt hoger gewaardeerd dan vrouwelijkheid bij mannen. Voorbeelden genoeg: de ongelijke inkomens. De onderwaardering van zorg en vrouwelijke rollen, functies en beroepen. Zelfs in een schijnbaar onschuldige, of grappig bedoelde uitspraak ‘je bent toch geen mietje’ schuilt de vooronderstelling dat mannelijkheid ‘beter’ is. Machtsmiddelen als bezit, inkomen, status, positie en geweld zijn ongelijk verdeeld tussen mannen en vrouwen.
Mannen en vrouwen worden beïnvloed door gender, door opgelegde maatschappelijke betekenissen, voorschriften en verboden. Maar die zijn niet symmetrisch verdeeld, nog altijd niet. Als we de patriarchale systematiek over het hoofd zien, of zelfs bewust negeren of ontkennen - leidt dat tot een mannenrechtenbeweging die mannelijke pijn aan vrouwen wijt.
De oplossing om jongens en mannen weer gewoon jongens en mannen te laten zijn, biedt geen echt soelaas.
Als we jongens en mannen werkelijk willen helpen de ingewikkelde uitdagingen van de 21e eeuw aan te gaan, dan moeten we hen om te beginnen als volwaardig mens gaan zien. ‘Man’ is daar maar een heel klein en beperkend onderdeel van. Ze zullen bijvoorbeeld sociale vaardigheden, die meestal als ‘vrouwelijk’ worden gezien, heel hard nodig hebben.
Daarnaast is het nodig om mannen te zien als belanghebbenden bij feminisme, als bondgenoten van vrouwen, als mensen die meer in hun mars hebben dan ‘mannelijk zijn’ alleen.
Daarnaast is het nodig om mannen te zien als belanghebbenden bij feminisme, als bondgenoten van vrouwen, als mensen die meer in hun mars hebben dan ‘mannelijk zijn’ alleen. Gelukkig is er wereldwijd een groeiende MenEngage beweging van organisaties waarin onder andere mannen en vrouwen zich inzetten om jongens en mannen deel van de oplossing te maken, om de levens van jongens en mannen kwalitatief en structureel te verbeteren. Ook in Nederland zetten steeds meer jongens en mannen zich in voor emancipatie en feminisme, bijvoorbeeld als blogger of ambassadeur of ondertekenaar van de White Ribbon Campagne over het voorkomen van geweld tegen vrouwen, door het geven van workshops aan jongens en (jonge) mannen, door genderstereotypen te doorbreken in onderwijs en op de arbeidsmarkt, door zich uit te spreken tegen alledaags seksisme en grensoverschrijdend gedrag.
Met het bevorderen van de zorgzame mannelijkheid bereik je uiteindelijk meer dan mannen terug in de kast van traditionele mannelijkheid te stoppen. Neem diversiteit en veranderlijkheid onder jongens en mannen als uitgangspunt. Leer van de vrouwenbeweging, die hierin al veel verder is. En erken dat mannen- en vrouwenemancipatie hand in hand kunnen gaan.
Jens van Tricht (1969) is auteur van ‘Waarom feminisme goed is voor mannen’ (Uitgeverij Atlas Contact, 2018) oprichter en directeur van Emancipator – voor mannen en emancipatie, en coördinator van de Europese MenEngage Alliantie.
