Ellen Schreven studeerde vorig jaar af als docent Beeldende Kunst en Vormgeving bij ArtEZ. Vanaf 7 februari 2020 is haar afstudeerwerk te zien op de expositie Bad Feminist in de Melkweg Expo, Amsterdam.
Ik volg zo mijn eigen interne logica, maak een ordening in de chaos die ik denk te zien. Soms erger ik me aan de dingen die mensen doen, maar vaker verwonder ik me. De mens is een wonderlijke diersoort. Graag neem ik hen (gevraagd – ongevraagd – bedoeld - onbedoeld - bewust – onbewust - te pas en te onpas) mee op mijn missie. In mijn werk speel ik een spel met de toeschouwer. ‘Niet geraakt is niet gemaakt’ is mijn motto. Als jij er niets bij voelt, dan had ik het net zo lief niet gemaakt.
Op dit moment bestudeer ik hoe jongeren over menszijn/vrouw-manzijn denken en hoe zich dat verhoudt tot het erfgoed van heel veel jaren feminisme. Vrouwen vermannen zich al honderden jaren. Vechtend voor gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid. En nu? Rukken er opnieuw een stelletje populistische stormtroopers op. Waar komen ze vandaan? Wat willen ze? Waar zijn ze bang voor? Het lijkt alsof de tijd is teruggezet. Alsof verstokte en achterhaalde denkbeelden door de kieren van de tijd terug weten te drijven.
Daar vind ik wat van.
Melkweg Expo geeft het woord aan zeven hedendaagse feministische kunstenaars. Een nieuwe generatie die beeld en taal inzet om feministische kwesties aan te snijden en voor wie de positie van de vrouw een belangrijk thema is in hun werk. Melkweg Expo biedt met trots een platform aan de hedendaagse feministische beweging in de kunst.
De zeven activistische kunstenaars creëren een universum voor the bad, the bold and the brave feminist. Ze richten hun pijlen op oude patriarchale systemen en woorden, seksisme in muziek en in verschillende culturen en moedigen interactie tussen vrouwen aan. Met taal en beeld als wapen ontketenen ze kleine revoluties en dagen de kijker uit met installaties, video’s en beeldend werk. Ontdoe je van alle aannames over feminisme en voel je vrij je uit te spreken, te bevragen en een Bad Feminist te zijn.
Mijn werk is een caleidoscopische verzameling van zachte objecten. Een satijnen penis, en wollen mitrailleur in krijtstreep, vrouwonvriendelijke rapteksten erop geborduurd…. Het is een spel met hedendaagse thema’s en gevoeligheden.
Het is ontstaan naar aanleiding van mijn werk als docent Beeldende Vorming op een middelbare school in de achterhoek. Ik sta al twintig jaar voor de klas en heb in die jaren natuurlijk al veel tendensen waargenomen. Op dit moment denk ik te zien dat er weer sprake is van een soort verpreutsing/vervreemde kuisheid onder jongeren. Ik zie dat jongens vrouwonvriendelijk spreken over meisjes/vrouwen, maar de meisje ook over zichzelf vrouwonvriendelijk zijn. Als ik daar met hen over spreek zien ze het wel maar weten niet altijd hoe het anders vorm te geven, bij een gebrek aan rolmodellen maar ook een gebrek aan durf om er met elkaar over te spreken, of zelfs een statement te maken (natuurlijk chargeer ik nu, want er zijn ook kleinere groepjes die dat wel een soort van doen).
Ik durf te stellen dat wat ze zien en horen hierop erg van invloed is en dat is de basis van mijn beeldend werk. Uit mijn onderzoek kwam bijvoorbeeld dat 53% van de meisjes tussen 15-25 chronisch pijn hebben bij het vrijen, zij kennen hun lijf niet, want masturberen doen wij meisjes immers niet. Daarnaast zien jongens en ook wel meisjes veel series/clips/porno waardoor zij echt niet meer weten wat het echte leven in bed of in een relatie van hen vraagt. (Dat kwam op de expo bijvoorbeeld heel duidelijk naar voren bij het maandverband met ‘girls do masturbate’. Dat vonden de jonge meiden echt een lastig object om over te spreken, of überhaupt naar te kijken, in 2020!)
Voor mijn onderzoek heb ik mijn leerlingen gevraagd om mij hun muziek en beelden te geven om mij in onder te dompelen en heb ik 3 dagen rap/series/youtube/porno gekeken tot ik er groen van zag. Op basis daarvan ontstonden verschillende stoffen objecten, die de basis vormden voor de mannenruimte. In diezelfde tijd werd er geschoten in de tram in Utrecht en maakte ik het krijtstreep geweer, tevens ook een verwijzing naar de beeldtaal die ik in de rapclips zag; met je gun in een vette cabrio door de stad rijden…
En tegelijkertijd vroeg ik me af: waar is dat erfgoed van die bh-verbrandende baas in eigen buik spandoekvrouwen dan? En zo ontstond mijn vrouwenruimte, waarin objecten zichtbaar zijn die staan voor de kracht van de vrouw, taboes doorbreken en het vrouw zijn an sich. Beide ruimtes staan naast elkaar in de expo, als twee monologen, er is geen echt contact. In de Finals-opstelling konden de bezoekers, gebogen lopend door een klein gangetje naar de andere ruimte en in de Melkweg moet je toch echt even buitenom, om bij het andere te komen. Een beetje je best doen, symbolisch voor het feit dat de mannencultuur die ik onderzocht en het erfgoed van vrouwen en feminisme daar tegenover, elkaar niet bereiken, weinig invloed hebben op elkaar en elkaars taal zelfs niet lijken te spreken.
Uit de gesprekken tijdens de Finals bleek dat jongeren heel goed weten dat zij vaak gedrag laten zien zoals in de mannenruimte wordt getoond, stoer en vrouwonvriendelijk, maar dat zij als zij met hun moeder of zus zijn meer neigen naar de vrouwenruimte. Mooie gesprekken dus. De oudere generaties kijken er natuurlijk anders naar; zij zien wat er nu gebeurt maar identificeren zich weer met andere dingen, de generatie ‘I am not an object’, bijvoorbeeld. Huilende vrouwen, geconfronteerde mannen, alles was er tijdens de Finals, omdat het zo waar is en ook zo naar is dat het nog steeds een onderwerp is. En dus nog steeds een aanleiding tot gesprek of het maken van deze installatie. Mijn leerlingen zeiden zelfs hoe erg ze begrepen dat dit werk er moest komen, maar ook hoe bizar het is dat het nodig is dat iemand uit een andere generatie denkt op deze manier voor hen op te moeten komen, hen te moeten confronteren en dat zij dat zelf niet kunnen.
In beide ruimtes is een film te zien. De mannenfilm ontstond door screenshots te maken van alles wat ik dankzij mijn leerlingen zag, steeds als ik iets vrouwonvriendelijks zag bewaarde ik zo de ondertiteling en dat heb ik vervolgens in een soort verhalende vorm op volgorde gezet, dus uit de context waarin het gezegd is, en daar beelden bij gemaakt. En gekozen voor de piemel in slappe vs erecte staat om het macho/testosterone gedrag aan te duiden wat die uitspraken volgens mij laten zien. Vervolgens moest ik veel harder zoeken naar materiaal om ook een vrouwenfilm te kunnen maken, ik heb echt moeten zoeken naar programma’s, mensen die empowerde uitspraken deden en dus naar ondertitelingen. Daarbij heb ik beelden (random google afbeeldingen, want hoe makkelijk vind ik iets? Kan ik er snel bijkomen, is het er wel? Ook voor jongeren bereikbaar als je niet in deze materie zit?) gezocht van vrouwelijke kunstenaars door de jaren heen en van nu die werk maken over vrouwelijkheid. Tracey Emin, Daantje Dons, etc.
‘Wanneer ben je een feminist? Kan je jezelf wel een feminist noemen als je porno kijkt of hiphop luistert? Roxane Gay gaf het in 2014 al aan in haar verzameling essays ‘Bad Feminist’, waarin ze haar innerlijke tegenstrijdigheden openbaart. Feminisme is geen wedstrijd in onberispelijkheid en toen ze begreep dat ze het nooit helemaal goed zou doen, omarmde ze de titel feminist’. Dit is het motto van MELKWEG EXPO voor deze groepsexpositie. Ik zie de samenhang wel.
