The Fight for Acknowledgment of Human and Land Rights in Suriname
essay by Kevin Headley – 22 February 2021dossier: Living with Land Otherwise Series
[Nederlandse vertaling hieronder]
For ArtEZ Studium Generale research on Land: on climate, ownership and coexistence, documentary maker and journalist Kevin Headley wrote an in-depth account of the local situation and the ongoing struggle for acknowledgement of human and land rights in Suriname.
The inhabitants of Suriname’s inland regions know that you can’t cut down a tree on a whim. First you must ask nature’s permission. Only after your request has been granted you may cut down the tree. The living environment of the Maroon people, descendents of Africans who were forcefully brought to Suriname by enslavement traffickers and later freed themselves from slavery, has an equal say on the communities’ decisions to that of its human members.
The film Stones Have Laws, made by Siebren de Haan, Lonnie van Brummelen and Tolin Alexander, intimately shows how the Maroons live in coexistence with nature and how the laws of nature define their living environment, as well as their customs and traditions. Stones, trees and other nonhuman entities play an important part. The government, however, often makes decisions about matters that affect the inland residents and their environment without as much as consulting them. They have no say, for example, in the mining of natural resources such as petroleum, gold and bauxite: resources that are considered property of the nation. The inland residents do not object to the use of natural resources, but they want to participate in the negotiations and have a voice in deciding the scale of operations. They also want adequate compensation and stricter legislation in order to protect the natural world their lives depend on. Such legislation should better protect the inland residents against the corporate capital that currently holds more rights and decision-making powers than the Maroon communities.
This unfair battle makes it even more urgent for the Maroons to defend their alliance with nature. It is a story that needs to be told over and over again, states Tolin Alexander in conversation about Stones Have Laws. For that reason it was a key starting point for the film: he clarifies that no meaningful film could be made “about” the Maroons without addressing the prolonged struggle for their rights and acknowledgment of their nature-oriented way of life. “In the film we explain how the Maroons ended up in inland Suriname. They were taken from Africa by the Dutch to work as enslaved people, and later had to flee the plantations. They made the densely forested inland their home, and the original residents taught them how to live in harmony with nature.” But according to Alexander, who himself fought for the territorial rights of inlanders in his younger years, the struggle of the Maroon communities is about more than ownership alone: “For years the Maroons have mainly sought to protect to soul of the soil against destruction.”
It is a story that deserves a prominent place in society, and art can help to achieve that. To Alexander’s mind art is not only a reflection of society, but also holds up a mirror to it. “Art allows you to draw attention to things that are going askew. Therefore, art is also a way to handle the land rights issue. Poignant footage can show the suffering that arises when people are removed from their living area. And how nature is being destroyed for the sake of big money. You can help people understand the problem better. That’s how art helps. It makes things relatable. Something inherently complex can be clearly explained through art. That is the role of an artist. You can enhance the emotional reality and social history of a suppressed group, and let nature speak for itself.”
Turning inland
Alexander (1971) was born in Tamarin village and grew up in Suriname’s capital, Paramaribo. He specializes in cross-cultural theater, organizes community projects and trains young people’s theater skills. In his younger years he was very active in the Boston Bendt students’ society. “We wanted to do something for the inland region. We mostly focused on international treaties, including the ILO 169 convention,” he explains. The student organization attempted to persuade the Surinamese government to sign this convention: an important goal at the time, as the Canadian gold mining company Cambior, which came to Suriname in 1994, had received an exploitation license. The convention was supposed to guarantee a voice to the local residents before any permissions were granted to the company.
The ILO 169 convention of the International Labour Organization addresses the rights of indigenous and tribal peoples in independent nations. It is the most important and binding international rights treaty regarding indigenous and tribal peoples (the other relevant international protocol being the UN Declaration on the Rights of Indigenous Peoples of 2007). So far it has been ratified by 22 nations, including the Netherlands (1998). Suriname, however, never ratified this convention.
To the Maroons it remains inconceivable that after all these years the Surinamese government should still extend licenses to foreign investor without consulting them. Alexander clarifies: “I remember us visiting the local inland population, to inform them of the establishment of this convention and their land rights. I took part in several gran krutu meetings, formal assemblies, as a representative of the students’ society. We were essentially tasked with working out the details and communication of decisions, and with supplying additional information so that the question would be well understood by the Maroon societies and everyone involved. At the time I also researched how many permits the Surinamese government had already approved, after requesting a map at the ministry of Natural Resources. That was my effort to expose problems surrounding land grab.”
The protracted situation continues to disrupt the existence and future of these communities. According to Alexander, the matter is not nearly as complicated as it is made out to be: “The inland residents want to keep the areas they have inhabited and preserved for many centuries, and they want to stop the government from having a legal right to forcefully rob them of this. If external parties want to exploit the soil, they must be consulted in advance.” For years, various Surinamese and foreign companies have been active in gold mining and deforestation of the inland regions, resulting in the destruction of nature and the endangerment of humans’ and animals’ health. And while logging for timber is already subject to strict regulations in an official sense, there are still signals that illegal deforestation takes place at various sites. Furthermore, the current plans to increase inland access by constructing new roads is by no means a positive outlook for the future of people, animals and nature coexisting in harmonious alliance in these areas.
According to Alexander, a key issue is that the Surinamese government continues to grant licenses to large multinationals in inhabited regions. “This is not only happening to the Maroons, but also to Indigenous peoples. Their living areas and the grounds on which – and with which – they live are being given away by the government, without as much as consulting them first. The multinationals do not even have the slightest obligation or responsibility toward the Indigenous peoples, toward the Maroons, or toward nature. They get a free ticket to do whatever they want. If multinationals take any kind of action in these matters, it is by their own initiative or enforced by their parent companies. It saddens me to conclude our government has never managed to take meaningful action for the people living in these areas, not even by means of international diplomacy. The fact is these people are not protected by any rule of law.”
Nieuw Koffiekamp
A clear example of this is the situation of the Nieuw Koffiekamp settlement. In 1963 the inhabitants of the original Koffiekamp village in the Sipaliwini district, together with the residents of other towns, were forced to leave their living area when it was flooded to become part of the water reservoir resulting from the construction of the Afobaka Dam (image 1). Koffiekamp was located in the Sarakreek area, on the right bank of the Suriname river. Many elderly villagers can still vividly recall images of the church building and the coffins of recently buried people floating to the surface due to the planned inundation. These traumatic memories and their consequences still linger in many who have endured the forced migration.
The village broke up into three parts. A small group moved to the city, another first relocated to a place named Boslanti and later to Eendracht/Marchallkreek, and the largest share of residents resettled at a location on Afobakka road at 106 km from Suriname’s capital, establishing the current town of Nieuw Koffiekamp. According to first-hand accounts of persons involved in the migration, many people died of psychological and psychosomatic suffering caused by the trauma of this forced migration. Now the possibility exists that the surviving group will be forced to relocate again, because the current town of Nieuw Koffiekamp is located within an area licensed to the Canadian gold mining multinational company, Golden Star Resources for gold mining. The government no longer allows villagers to search for gold in the area surrounding their homes.
Legal acknowledgment of land rights would finally ensure some degree of security to the inland communities: the security of being able to continue living in an area known to them, and the security of having access to the natural resources in their direct environment. What happened to the original Koffiekamp must never happen again; the current inhabitants cannot be robbed of their means of existence once again under the guise of “progress”.
For ArtEZ Studium Generale research on Land: on climate, ownership and coexistence, documentary maker and journalist Kevin Headley wrote an in-depth account of the local situation and the ongoing struggle for acknowledgement of human and land rights in Suriname.
The inhabitants of Suriname’s inland regions know that you can’t cut down a tree on a whim. First you must ask nature’s permission. Only after your request has been granted you may cut down the tree. The living environment of the Maroon people, descendents of Africans who were forcefully brought to Suriname by enslavement traffickers and later freed themselves from slavery, has an equal say on the communities’ decisions to that of its human members.
The film Stones Have Laws, made by Siebren de Haan, Lonnie van Brummelen and Tolin Alexander, intimately shows how the Maroons live in coexistence with nature and how the laws of nature define their living environment, as well as their customs and traditions. Stones, trees and other nonhuman entities play an important part. The government, however, often makes decisions about matters that affect the inland residents and their environment without as much as consulting them. They have no say, for example, in the mining of natural resources such as petroleum, gold and bauxite: resources that are considered property of the nation. The inland residents do not object to the use of natural resources, but they want to participate in the negotiations and have a voice in deciding the scale of operations. They also want adequate compensation and stricter legislation in order to protect the natural world their lives depend on. Such legislation should better protect the inland residents against the corporate capital that currently holds more rights and decision-making powers than the Maroon communities.
This unfair battle makes it even more urgent for the Maroons to defend their alliance with nature. It is a story that needs to be told over and over again, states Tolin Alexander in conversation about Stones Have Laws. For that reason it was a key starting point for the film: he clarifies that no meaningful film could be made “about” the Maroons without addressing the prolonged struggle for their rights and acknowledgment of their nature-oriented way of life. “In the film we explain how the Maroons ended up in inland Suriname. They were taken from Africa by the Dutch to work as enslaved people, and later had to flee the plantations. They made the densely forested inland their home, and the original residents taught them how to live in harmony with nature.” But according to Alexander, who himself fought for the territorial rights of inlanders in his younger years, the struggle of the Maroon communities is about more than ownership alone: “For years the Maroons have mainly sought to protect to soul of the soil against destruction.”
It is a story that deserves a prominent place in society, and art can help to achieve that. To Alexander’s mind art is not only a reflection of society, but also holds up a mirror to it. “Art allows you to draw attention to things that are going askew. Therefore, art is also a way to handle the land rights issue. Poignant footage can show the suffering that arises when people are removed from their living area. And how nature is being destroyed for the sake of big money. You can help people understand the problem better. That’s how art helps. It makes things relatable. Something inherently complex can be clearly explained through art. That is the role of an artist. You can enhance the emotional reality and social history of a suppressed group, and let nature speak for itself.”
Turning inland
Alexander (1971) was born in Tamarin village and grew up in Suriname’s capital, Paramaribo. He specializes in cross-cultural theater, organizes community projects and trains young people’s theater skills. In his younger years he was very active in the Boston Bendt students’ society. “We wanted to do something for the inland region. We mostly focused on international treaties, including the ILO 169 convention,” he explains. The student organization attempted to persuade the Surinamese government to sign this convention: an important goal at the time, as the Canadian gold mining company Cambior, which came to Suriname in 1994, had received an exploitation license. The convention was supposed to guarantee a voice to the local residents before any permissions were granted to the company.
The ILO 169 convention of the International Labour Organization addresses the rights of indigenous and tribal peoples in independent nations. It is the most important and binding international rights treaty regarding indigenous and tribal peoples (the other relevant international protocol being the UN Declaration on the Rights of Indigenous Peoples of 2007). So far it has been ratified by 22 nations, including the Netherlands (1998). Suriname, however, never ratified this convention.
To the Maroons it remains inconceivable that after all these years the Surinamese government should still extend licenses to foreign investor without consulting them. Alexander clarifies: “I remember us visiting the local inland population, to inform them of the establishment of this convention and their land rights. I took part in several gran krutu meetings, formal assemblies, as a representative of the students’ society. We were essentially tasked with working out the details and communication of decisions, and with supplying additional information so that the question would be well understood by the Maroon societies and everyone involved. At the time I also researched how many permits the Surinamese government had already approved, after requesting a map at the ministry of Natural Resources. That was my effort to expose problems surrounding land grab.”
The protracted situation continues to disrupt the existence and future of these communities. According to Alexander, the matter is not nearly as complicated as it is made out to be: “The inland residents want to keep the areas they have inhabited and preserved for many centuries, and they want to stop the government from having a legal right to forcefully rob them of this. If external parties want to exploit the soil, they must be consulted in advance.” For years, various Surinamese and foreign companies have been active in gold mining and deforestation of the inland regions, resulting in the destruction of nature and the endangerment of humans’ and animals’ health. And while logging for timber is already subject to strict regulations in an official sense, there are still signals that illegal deforestation takes place at various sites. Furthermore, the current plans to increase inland access by constructing new roads is by no means a positive outlook for the future of people, animals and nature coexisting in harmonious alliance in these areas.
According to Alexander, a key issue is that the Surinamese government continues to grant licenses to large multinationals in inhabited regions. “This is not only happening to the Maroons, but also to Indigenous peoples. Their living areas and the grounds on which – and with which – they live are being given away by the government, without as much as consulting them first. The multinationals do not even have the slightest obligation or responsibility toward the Indigenous peoples, toward the Maroons, or toward nature. They get a free ticket to do whatever they want. If multinationals take any kind of action in these matters, it is by their own initiative or enforced by their parent companies. It saddens me to conclude our government has never managed to take meaningful action for the people living in these areas, not even by means of international diplomacy. The fact is these people are not protected by any rule of law.”
Nieuw Koffiekamp
A clear example of this is the situation of the Nieuw Koffiekamp settlement. In 1963 the inhabitants of the original Koffiekamp village in the Sipaliwini district, together with the residents of other towns, were forced to leave their living area when it was flooded to become part of the water reservoir resulting from the construction of the Afobaka Dam (image 1). Koffiekamp was located in the Sarakreek area, on the right bank of the Suriname river. Many elderly villagers can still vividly recall images of the church building and the coffins of recently buried people floating to the surface due to the planned inundation. These traumatic memories and their consequences still linger in many who have endured the forced migration.
The village broke up into three parts. A small group moved to the city, another first relocated to a place named Boslanti and later to Eendracht/Marchallkreek, and the largest share of residents resettled at a location on Afobakka road at 106 km from Suriname’s capital, establishing the current town of Nieuw Koffiekamp. According to first-hand accounts of persons involved in the migration, many people died of psychological and psychosomatic suffering caused by the trauma of this forced migration. Now the possibility exists that the surviving group will be forced to relocate again, because the current town of Nieuw Koffiekamp is located within an area licensed to the Canadian gold mining multinational company, Golden Star Resources for gold mining. The government no longer allows villagers to search for gold in the area surrounding their homes.
Legal acknowledgment of land rights would finally ensure some degree of security to the inland communities: the security of being able to continue living in an area known to them, and the security of having access to the natural resources in their direct environment. What happened to the original Koffiekamp must never happen again; the current inhabitants cannot be robbed of their means of existence once again under the guise of “progress”.
Secure means of existence
“Land rights are the greatest security the Surinamese government could grant to the native inhabitants of this country”, states Theo Jubitana, president of the Association of Indigenous Village Leaders in Suriname (VIDS), regarding the process of land rights acknowledgment. “As long as they are not recognized by law, our lives remain shrouded in great insecurity. About twenty years ago, we could go hunting and fishing far into the areas surrounding our towns. Not any more, because the government has forfeited large stretches of land to companies and ‘political friends’. We are increasingly limited in our familiar environment, even though these are our ancestral grounds.”
The harsh reality is that in 2021, the first inhabitants of Suriname are treated as second-rate citizens. They are tired of this. That is why they are now even more determined to fight for their rights. The Indigenous peoples, the original inhabitants of Suriname who were referred to as “Indians” until the 1980s, have even sought support from the Inter-American Court of Human Rights for acknowledgment of their rightful demands. This process began in 2007 with the filing of a complaint by the Association of Indigenous Village Leaders in Suriname (VIDS), its regional branch KLIM for Kari’na (alternatively spelled Kaliña) and Lokono in the Marowijne area, with legal support from the Forest Peoples Programme (FPP) in England. The complaint was judged as legitimate by the commission bringing the case to the Court, which eventually made its ruling on November 25th, 2015. In the ruling, the Inter-American Court of Human Rights confirms that the grounds and territories historically inhabited and cultivated by Indigenous peoples – as well as their traditional ways of life and the rights of individual persons – must be respected and protected under the American Convention on Human Rights (1969). The terms “inhabit” and “use” do not only include built-up or cultivated areas, but all forms of land use including activities such as hunting, gathering or fishing.
The Inter-American Court’s ruling in this case, initiated by the Caribbean (Kari’na) and Arowak (Lokono) villages, summons the state of Suriname to acknowledge these peoples as legal entities within two years, as well as their collective land rights to their traditional home grounds within three years. The State, then, has been ordered to formally acknowledge these collective rights: the Court has assigned land rights to these Indigenous groups. Moreover, the ruling states that these rights must be documented for all other Indigenous and tribal peoples within a three-year time span. However, the government still has not implemented this ruling from 2015.
“Land rights are the greatest security the Surinamese government could grant to the native inhabitants of this country”, states Theo Jubitana, president of the Association of Indigenous Village Leaders in Suriname (VIDS), regarding the process of land rights acknowledgment. “As long as they are not recognized by law, our lives remain shrouded in great insecurity. About twenty years ago, we could go hunting and fishing far into the areas surrounding our towns. Not any more, because the government has forfeited large stretches of land to companies and ‘political friends’. We are increasingly limited in our familiar environment, even though these are our ancestral grounds.”
The harsh reality is that in 2021, the first inhabitants of Suriname are treated as second-rate citizens. They are tired of this. That is why they are now even more determined to fight for their rights. The Indigenous peoples, the original inhabitants of Suriname who were referred to as “Indians” until the 1980s, have even sought support from the Inter-American Court of Human Rights for acknowledgment of their rightful demands. This process began in 2007 with the filing of a complaint by the Association of Indigenous Village Leaders in Suriname (VIDS), its regional branch KLIM for Kari’na (alternatively spelled Kaliña) and Lokono in the Marowijne area, with legal support from the Forest Peoples Programme (FPP) in England. The complaint was judged as legitimate by the commission bringing the case to the Court, which eventually made its ruling on November 25th, 2015. In the ruling, the Inter-American Court of Human Rights confirms that the grounds and territories historically inhabited and cultivated by Indigenous peoples – as well as their traditional ways of life and the rights of individual persons – must be respected and protected under the American Convention on Human Rights (1969). The terms “inhabit” and “use” do not only include built-up or cultivated areas, but all forms of land use including activities such as hunting, gathering or fishing.
The Inter-American Court’s ruling in this case, initiated by the Caribbean (Kari’na) and Arowak (Lokono) villages, summons the state of Suriname to acknowledge these peoples as legal entities within two years, as well as their collective land rights to their traditional home grounds within three years. The State, then, has been ordered to formally acknowledge these collective rights: the Court has assigned land rights to these Indigenous groups. Moreover, the ruling states that these rights must be documented for all other Indigenous and tribal peoples within a three-year time span. However, the government still has not implemented this ruling from 2015.
The battle for the future
“To put it delicately, it is frustrating that after so many years so little has been done to resolve this matter,” Theo Jubitana remarks. “We keep motivating each other to continue our struggle. We must not give up, or there will be no future possible for the Indigenous people in Suriname. We keep fighting and using all legal forms of activism. The bows and arrows have been exchanged for strategic battles and legislative draft bills.”
To this end, in November 2020 VIDS began working on an awareness campaign named “Together in Suriname” to inform government and society of the land rights issue. The project’s goal is to exert pressure on the government to speed up treatment of the proposed “Collective Rights Act for Indigenous and Tribal Peoples in Suriname” through presentations directed at the Vice-President, the Council of Ministers and the National Assembly, among others, with the aim of increasing support for the necessary implementation of the ruling that has lain dormant since 2015. The government was supposed to initiate awareness campaigns, but when very little progress was made VIDS decided to take up this task. The organization has made efforts towards international fundraising for the realization of this awareness campaign.
The new draft bill was submitted to the National Assembly in April 2020, just before the elections. However, the members of Parliament who had initiated the introduction of the draft bill were not reelected to serve a second term. In October 2020, President Chandrikapersad Santokhi installed a new presidential committee on territorial rights, tasked with completing the resolution of this matter. Jubitana continues: “We were told that the government wants to submit the draft bill to the National Assembly early next year. We were also told that the National Assembly itself will take the initiative for dealing with the draft law if the government won’t stop wasting time.”
“To put it delicately, it is frustrating that after so many years so little has been done to resolve this matter,” Theo Jubitana remarks. “We keep motivating each other to continue our struggle. We must not give up, or there will be no future possible for the Indigenous people in Suriname. We keep fighting and using all legal forms of activism. The bows and arrows have been exchanged for strategic battles and legislative draft bills.”
To this end, in November 2020 VIDS began working on an awareness campaign named “Together in Suriname” to inform government and society of the land rights issue. The project’s goal is to exert pressure on the government to speed up treatment of the proposed “Collective Rights Act for Indigenous and Tribal Peoples in Suriname” through presentations directed at the Vice-President, the Council of Ministers and the National Assembly, among others, with the aim of increasing support for the necessary implementation of the ruling that has lain dormant since 2015. The government was supposed to initiate awareness campaigns, but when very little progress was made VIDS decided to take up this task. The organization has made efforts towards international fundraising for the realization of this awareness campaign.
The new draft bill was submitted to the National Assembly in April 2020, just before the elections. However, the members of Parliament who had initiated the introduction of the draft bill were not reelected to serve a second term. In October 2020, President Chandrikapersad Santokhi installed a new presidential committee on territorial rights, tasked with completing the resolution of this matter. Jubitana continues: “We were told that the government wants to submit the draft bill to the National Assembly early next year. We were also told that the National Assembly itself will take the initiative for dealing with the draft law if the government won’t stop wasting time.”
It is important to understand that this legal battle is not an administrative matter: aside from the inland residents’ living situations, the wellbeing of Suriname’s natural regions is also at stake. “In practice it shows that the forest is still intact where Indigenous groups have lived for centuries. After all, they know how to take care of the plants and wildlife. But gold mining and wood logging are destroying the forest, making us worry about our future. We have a spiritual connection to nature: we consider the ground, the trees, the forests, the rivers as ‘capital’, not the money made through exploitation. [The preservation of nature] ensures a means of existence for our future generations.” Jubitana does, however, carry positive expectations of progress in the matter. The tribal peoples are well represented in the current government and are quite influential: “They can finally see matters through, including this law. That’s why I am confident that there will finally be a solution to the problem.”
In the end, life with nature concerns us all. A film such as Stones Have Laws adds to a slowly growing awareness that the Indigenous peoples’ and the Maroons’ alliance with nature is of essential importance to life. Not only to their own wellbeing, but also to that of Suriname, and that of the Earth. This is about our future – a future we do not only share with one another, but also with our natural habitats.
Suriname’s land rights issue confronts the inland residents with an unprotected status and an uncertain future in their living areas. In politics the theme typically surfaces only during election races, and is quickly forgotten once the elections are over. The crux of territorial rights is that the original residents and the Maroon communities ought to be collectively entitled to their collective ancestral grounds, on which they depend and to which they are strongly attached. Such entitlement would offer legal security and protection, similar to the way individuals can be privately entitled to the use of their property. While this is still not the case, Suriname’s urban society falsely assumes that the inland residents do not hold any “rights” and that there are only “agreements” in place regarding the areas inhabited and used by them. Even though they have been confirmed by international law and verdicts of the Human Rights Court, the state of Suriname fails to legally corroborate these rights.
In the end, life with nature concerns us all. A film such as Stones Have Laws adds to a slowly growing awareness that the Indigenous peoples’ and the Maroons’ alliance with nature is of essential importance to life. Not only to their own wellbeing, but also to that of Suriname, and that of the Earth. This is about our future – a future we do not only share with one another, but also with our natural habitats.
Suriname’s land rights issue confronts the inland residents with an unprotected status and an uncertain future in their living areas. In politics the theme typically surfaces only during election races, and is quickly forgotten once the elections are over. The crux of territorial rights is that the original residents and the Maroon communities ought to be collectively entitled to their collective ancestral grounds, on which they depend and to which they are strongly attached. Such entitlement would offer legal security and protection, similar to the way individuals can be privately entitled to the use of their property. While this is still not the case, Suriname’s urban society falsely assumes that the inland residents do not hold any “rights” and that there are only “agreements” in place regarding the areas inhabited and used by them. Even though they have been confirmed by international law and verdicts of the Human Rights Court, the state of Suriname fails to legally corroborate these rights.
Strijd voor rechten en erkenning van de grondenrechten in Suriname
Voor het onderzoek naar LAND: over klimaat, eigendom en samenleven schreef documentairemaker en journalist Kevin Headley een diepgaand verslag van de lokale situatie en de voortdurende strijd voor erkenning van mensen- en landrechten in Suriname.
De bewoners van het binnenland van Suriname weten dat een boom niet zomaar mag worden omgehakt. Je moet eerst toestemming vragen aan de natuur. Pas wanneer je deze toestemming hebt verkregen, kan de boom worden gekapt. De leefomgeving van de Marrons, de afstammelingen van Afrikanen die door slavenhalers onder dwang naar Suriname zijn gebracht en zich later hebben bevrijd uit de slavernij, heeft net zoveel inspraak op hun beslissingen als de gemeenschap zelf.
In de film Stones Have Laws van Siebren de Haan, Lonnie van Brummelen en Tolin Alexander wordt op een intieme manier getoond hoe de Marrons samenleven met de natuur, en hoe bepalend de wetten van de natuur zijn voor de leefomgeving en gebruiken van de gemeenschappen. Stenen, bomen en andere niet-menselijke entiteiten hebben een belangrijke rol. De overheid neemt echter vaak beslissingen over zaken die de binnenlandbewoners en hun omgeving aangaan, zonder hen enige inspraak te geven. Dat geldt bijvoorbeeld voor het winnen van natuurlijke hulpbronnen als aardolie, goud en bauxiet: grondstoffen die tot het eigendom van de natie worden gerekend. De binnenlandbewoners hebben er geen probleem mee dat de natuurlijke hulpbronnen gebruikt worden, maar ze willen meegenomen worden in de onderhandelingen en meebepalen op welke schaal er wordt gewerkt. Ook willen zij passend gecompenseerd worden, en moet er strengere wetgeving komen om de natuur waarvan zij afhankelijk zijn te beschermen. Zulke wetgeving moet de bewoners van het binnenland bescherming bieden tegen het grootkapitaal van corporaties, die momenteel meer rechten en inspraak hebben dan de Marron-gemeenschappen.
Deze ongelijke strijd maakt het voor de Marrons nog urgenter hun bondgenootschap met de natuur te verdedigen. Het is een verhaal dat steeds verteld moet blijven worden, stelt Tolin Alexander in een gesprek over Stones Have Laws. Dit was dan ook een van de uitgangspunten voor de film: volgens hem kan er geen betekenisvolle film gemaakt worden “over” de Marrons zonder rekenschap te geven van de langdurige strijd voor hun rechten en erkenning van hun aan de natuur verbonden levensstijl. “In de film vertellen we hoe de Marrons in het binnenland van Suriname zijn beland. Ze waren door de Nederlanders uit Afrika gehaald om als tot slaafgemaakte mensen te werken, en moesten vervolgens van de plantages vluchten. Ze hebben het binnenland tot hun thuis gemaakt en van de oorspronkelijke bewoners geleerd hoe je in harmonie met de natuur kunt leven.” Maar de strijd van de Marrons gaat volgens Alexander, die in zijn jongere jaren zelf ook streed voor de grondenrechten van de binnenlandbewoners, niet alleen om eigenaarschap: “De Marrons zetten zich met name in om de ziel van de grond te beschermen tegen de vernietiging van aarde.”
Het is een verhaal dat een prominente plek verdient in de samenleving, en kunst kan daarbij helpen. Kunst is volgens Alexander niet alleen een weerspiegeling van, maar ook een spiegel voor de samenleving. “Met kunst kun je de aandacht vestigen op zaken die krom groeien. Met kunst kun je dus ook het probleem van de grondenrechten aanpakken. Met indringende filmbeelden kun je het leed duidelijk maken dat ontstaat wanneer mensen uit hun gebied worden verdreven. Maar ook hoe de natuur wordt vernietigd voor het grote geld. Je kunt mensen het probleem beter laten begrijpen. Daarmee helpt kunst. Het wordt inzichtelijker gemaakt. Iets wat complex is kan eenvoudig worden uitgelegd door middel van kunst. Dat is de rol van een kunstenaar. Je kunt de emotionele realiteit en sociale geschiedenis van een groep die onderdrukt wordt uitvergroten, en de natuur zelf laten spreken.”
Vertaalslag naar het achterland
Alexander werd in 1971 geboren in het dorp Tamarin en groeide op in Paramaribo, de hoofdstad van Suriname. Hij is gespecialiseerd in cross-cultureel theater, organiseert community-projecten en traint jongeren in theatervaardigheden. In zijn jongere jaren was hij zeer actief in de studentenvereniging Boston Bendt. “We wilden iets doen voor het binnenland. We hebben ons voornamelijk verdiept in internationale verdragen, waaronder het convenant ILO 169,” zo licht hij toe. De studentenvereniging probeerde de regering van Suriname zover te krijgen dit convenant te ondertekenen: een belangrijk doel in die periode vanwege de vergunning die was verstrekt aan het Canadese goudbedrijf Cambior, dat in 1994 naar Suriname kwam. Het verdrag zou moeten waarborgen dat de plaatselijke bevolking inspraak kreeg voordat er een vergunning aan het bedrijf werd verstrekt.
Het verdrag ILO 169 van de International Labour Organization heeft betrekking op de rechten van oorspronkelijke en in stamverband levende volken in onafhankelijke landen. Het is het belangrijkste bindende verdrag in het internationaal recht betreffende oorspronkelijke en tribale volken (de andere internationale standaard hierover, de VN Verklaring van de Rechten van Inheemse Volkeren, stamt uit 2007). Tot nu toe ratificeerden 22 landen het ILO 169-verdrag, waaronder ook Nederland in 1998. Suriname heeft het convenant echter nooit geratificeerd.
Het is voor de Marrons al jaren onbegrijpelijk dat de Surinaamse regering zonder overleg vergunningen verstrekt aan buitenlandse investeerders, vertelt Alexander: “Ik weet nog dat we de plaatselijke bevolking in het binnenland bezochten. We wilden ze namelijk inlichten over de totstandkoming van het convenant en hun grondenrechten. Ik deed mee aan verschillende gran krutu’s, formele vergaderingen, als vertegenwoordiger van de studentenvereniging. Wij waren in principe verantwoordelijk voor de uitwerking en verspreiding van beslissingen en voor bijkomende informatie, zodat de kwestie goed en volledig begrepen werd door de Marrongemeenschappen en alle betrokkenen. Ik heb toen ook uitgezocht hoeveel vergunningen de Surinaamse regering al had goedgekeurd, nadat ik een kaart had opgevraagd bij het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen. Zo heb ik mij ingezet om problemen rondom landroof (land grab) aan de kaak te stellen.”
De voortslepende situatie ontwricht nog steeds het bestaan en de toekomst van deze leefgemeenschappen. Volgens Alexander is de kwestie lang niet zo ingewikkeld als deze wordt voorgesteld: “De binnenlandbewoners willen de gebieden behouden die ze al eeuwenlang bewonen en verzorgen, en dat ze willen dat de overheid niet langer het recht heeft om hen daarvan met geweld te beroven. Als andere partijen de grond willen gebruiken, dan moet dat eerst met hen besproken worden.” In het binnenland van Suriname zijn al een aantal jaren binnen- en buitenlandse bedrijven actief in de goudwinning en houtkap. Dit leidt tot vernietiging van de natuur en brengt de gezondheid van de mensen en dieren in gevaar. En hoewel de houtkap officieel aan strenge regels gebonden is, hoor je nog steeds geluiden dat er op diverse plekken in het binnenland illegale houtkap plaatsvindt. Bovendien bieden de huidige plannen om het binnenland van Suriname te ontsluiten met de aanleg van wegen absoluut geen positieve vooruitzichten voor de manier waarop mensen, dieren en de natuur in deze gebieden in bondgenootschap samenleven.
Een van de problemen is dat de Surinaamse regering nog steeds vergunningen verstrekt aan grote multinationals in gebieden waar mensen wonen, zegt Alexander. “Dit overkomt niet alleen de Marrons. Dit gebeurt ook bij de Inheemse volken. Hun leefgebied en de grond waarop – en waarmee – ze leven wordt zomaar ‘weggegeven’ door de regering. Ze worden niet eens eerst geconsulteerd. De multinationals hebben geen enkele verplichting en verantwoordelijkheid richting de Inheemse volken, de Marrons en de natuur. Ze hebben een complete vrijbrief om te doen wat ze willen. Als de multinationals al iets doen, dan is dat op eigen initiatief of bepaald door hun moederbedrijf. Het is triest om vast te stellen dat het onze overheid nog nooit is gelukt iets te betekenen voor de mensen van deze gebieden, ook niet via internationale betrekkingen. Deze mensen worden namelijk niet beschermd door een wet.”
Nieuw Koffiekamp
Een goed voorbeeld hiervan is de situatie van het dorp Nieuw Koffiekamp. In 1963 moesten de dorpelingen van Koffiekamp in het district Sipaliwini, samen met bewoners van andere dorpen, noodgedwongen hun woongebied verlaten: dit gebied werd onderdeel gemaakt van het stuwmeer dat ontstond door de aanleg van de Afobakadam (foto 1). Koffiekamp lag in het Sarakreek-gebied, aan de rechteroever van de Surinamerivier. Vele ouderen herinneren zich nog beelden van het kerkgebouw en de kisten van recent begraven mensen die door de doelbewuste overstroming kwamen bovendrijven. Deze traumatische herinneringen en de gevolgen ervan zijn na 51 jaar nog steeds aanwezig bij velen die de gedwongen migratie hebben meegemaakt.
Het dorp viel uiteen in drie delen. Een klein deel verhuisde naar de stad, een ander deel ging eerst naar de plek Boslanti en later naar Eendracht/Marchallkreek, en het grootste deel vertrok naar een locatie aan de Afobakkaweg op 106 km van de hoofdstad, waar het huidige dorp Nieuw Koffiekamp gesticht werd. Betrokkenen hebben verteld dat velen zijn overleden aan psychologische en psychosomatische problemen die veroorzaakt werden door het trauma van deze gedwongen migratie. Nu bestaat de kans dat de groep overlevenden opnieuw moet verhuizen, omdat het huidige dorp Nieuw Koffiekamp in een gebied ligt waar de multinational IAMGOLD/Rosebel Goldmines een vergunning voor goudwinning heeft verkregen. De dorpelingen mogen van de regering niet meer naar goud zoeken in het gebied rondom hun woonplaats.
Het wettelijk erkennen van de grondenrechten zou de gemeenschappen in het binnenland eindelijk een zekere mate van zekerheid bieden: de zekerheid te kunnen blijven wonen in hun woongebied, en de zekerheid dat zij ook de natuurlijke bronnen in hun omgeving kunnen benutten. Wat er eerder met Koffiekamp gebeurde mag nooit meer gebeuren; de huidige bewoners mogen niet meer met geweld van hun bestaanszekerheid beroofd worden onder het mom van “ontwikkeling”.
Bestaanszekerheid
“De grondenrechten zijn de grootste zekerheid die de Surinaamse regering kan geven aan de oorspronkelijke bewoners van dit land,” zegt Theo Jubitana, voorzitter van de Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname (VIDS) in een toelichting op het proces rondom de erkenning van grondenrechten. “Zolang het niet bij wet wordt erkend, blijven we elke dag in grote onzekerheid leven. Zo’n twintig jaren geleden konden we ver gaan jagen en vissen in de omgeving van onze woongebieden. Nu niet meer, omdat de regering grote lappen grond heeft afgestaan aan bedrijven en ‘politieke vrienden’. We worden steeds meer beperkt in onze vertrouwde omgeving, terwijl het onze voorouderlijke gronden zijn.”
De kille realiteit is dat de eerste bewoners van Suriname anno 2021 als tweederangsburgers worden behandeld. Daar zijn ze moe van. Daarom zetten ze zich nog harder in voor de strijd om hun rechten. De Inheemse volken, de oorspronkelijke bewoners van Suriname die tot de jaren 1980 met de term “Indianen” werden aangeduid, hebben zelfs hun toevlucht gezocht tot het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens om hun rechten op te eisen. In 2007 werd dit proces begonnen middels de indiening van een klacht door de Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname (VIDS) en haar regionale werktak (KLIM) voor Kari’na en Lokono in Marowijne, met juridische ondersteuning van de organisatie Forest Peoples Programme (FPP) uit Engeland. De klacht werd gegrond bevonden door de commissie die de zaak voorbracht bij het Hof dat uiteindelijk op 25 november 2015 een vonnis velde. Het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens bevestigt daarin dat de gronden en territoria die Inheemse volken historisch hebben bewoond en bewerkt, evenals hun traditionele leefwijze en de individuele rechten van personen, onder het Amerikaans Verdrag voor de Mensenrechten (1969) gerespecteerd en beschermd moeten worden. Onder “bewonen” en “gebruiken” wordt niet alleen bebouwen of cultiveren verstaan, maar alle vormen van landgebruik inclusief jagen, verzamelen en vissen.
Het vonnis van het Inter-Amerikaans Hof in deze zaak, aangespannen door de Caraïbische (Kari’na) en Arowakse (Lokono) dorpen, sommeert de Surinaamse staat om binnen twee jaar de rechtspersoonlijkheid van deze volken wettelijk te erkennen, en binnen drie jaar hun collectieve grondrechten op hun traditionele territorium. De Staat is dus veroordeeld tot formele erkenning van deze collectieve rechten: het Hof heeft de grondenrechten aan deze Inheemse groepen toegekend. Het vonnis stelt bovendien dat deze rechten ook voor alle andere Inheemse en tribale volken moeten worden vastgelegd, binnen een periode van drie jaar. De regering heeft dit vonnis uit 2015 echter nog steeds niet uitgevoerd.
De strijd om de toekomst
“Op zijn zachtst gezegd is het frustrerend dat er na zoveel jaren bar weinig is gebeurd om het vraagstuk op te lossen,” zegt Theo Jubitana. “We blijven elkaar aanmoedigen om door te gaan met de strijd. We mogen deze strijd niet opgeven, anders is er geen toekomst meer mogelijk voor de Inheemse mensen in Suriname. We blijven strijden en actievoeren op alle mogelijke legale manieren. Het strijden met pijl en boog hebben we veranderd in strijd voeren met strategieën en wetsvoorstellen.”
VIDS werkt daarom sinds november 2020 aan een bewustwordingscampagne genaamd “Met elkaar in Suriname” om overheid en samenleving te informeren over de grondenrechten. Het doel van het project is druk uit te oefenen op de overheid om vaart te maken met de behandeling van de ontwerpwet “Wet Collectieve Rechten Inheemse en Tribale Volken”, o.a. via presentaties gericht aan de Vice-President, de Raad van Ministers en de Nationale Assemblée. De hoop is meer begrip te kweken voor de noodzakelijke uitvoering van het vonnis dat al sinds 2015 op tafel ligt. Eigenlijk zou de overheid bewustwordingscampagnes opzetten, maar aangezien zij daarmee nauwelijks vorderingen maakte heeft VIDS dit opgepakt. De organisatie heeft zich ingezet voor fondsenwerving uit het buitenland voor het uitvoeren van deze bewustwordingscampagne.
In april 2020 werd het nieuwe wetsvoorstel, vlak voor de verkiezingen, ingediend in de Nationale Assemblee. Maar de parlementsleden die het initiatief namen voor behandeling van het wetsvoorstel werden niet voor een tweede termijn herkozen. President Chandrikapersad Santokhi installeerde in oktober 2020 een nieuwe presidentiële commissie Grondenrechten in Suriname, met als taak de oplossing van dit vraagstuk af te ronden. Jubitana vervolgt: “Er is ons gezegd dat begin volgend jaar de regering de wet wil indienen voor behandeling in de Nationale Assemblée. Er is ons ook gezegd dat de Nationale Assemblée zélf het initiatief gaat nemen om de wet te behandelen als de regering te lang blijft treuzelen.”
Het is belangrijk te beseffen dat deze wettelijke strijd geen papieren kwestie is: naast de leefsituatie van de binnenlandbewoners staat ook het welzijn van de Surinaamse natuur op het spel. “De praktijk wijst uit dat op de plekken waar al eeuwenlang Inheemse groepen wonen het bos nog wel intact is. Zij weten ten slotte hoe ze zorg moeten dragen voor de flora en fauna. Maar door goudwinning en houtkap wordt het bos vernietigd. Het maakt ons bezorgd over onze toekomst. We hebben namelijk een spirituele binding met de natuur: wij beschouwen de grond, de bomen, de bossen, de rivieren als ‘het kapitaal’, niet het geld dat met de exploitatie verdiend wordt. Het [natuurbehoud] is bestaanszekerheid voor onze nakomelingen.” Jubitana heeft wel een positieve verwachting dat er schot komt in de zaak. De tribale volken zijn in de huidige regering sterk vertegenwoordigd en hebben veel invloed: “Ze kunnen zaken doordrukken, waaronder deze wet. Ik heb daarom goed vertrouwen dat er eindelijk een oplossing komt in de kwestie.”
Leven met de natuur gaat uiteindelijk ons allen aan. Een film als Stones Have Laws draagt bij aan een langzaam groeiend besef dat het natuurbondgenootschap dat de Inheemse volken en Marrons kennen, van essentieel levensbelang is. Niet alleen voor hun eigen welzijn, maar ook voor dat van Suriname, en van de Aarde. Het gaat om onze toekomst – een toekomst die we niet alleen met elkaar delen, maar ook met onze natuurlijke leefomgeving.
Het grondenrechtenvraagstuk van Suriname betekent voor de binnenlandbewoners een onbeschermde status en een onzekere toekomst in hun woongebied. Voor de politiek is het vaak een thema dat slechts tijdens verkiezingen wordt aangekaart, maar weer vergeten wordt zodra de verkiezingen achter de rug zijn. Bij grondenrechten komt het erop neer dat de oorspronkelijke volken en de Marrons dienen te beschikken over collectieve titels op hun voorouderlijke collectieve gronden, waarvan ze afhankelijk zijn en waarmee ze een sterke binding hebben. Die titels zouden rechtszekerheid en rechtsbescherming bieden, net zoals individuele burgers individuele titels op hun grond hebben. Doordat dit nog steeds niet het geval is, wordt door de stedelijke samenleving onterecht aangenomen dat de binnenlandbewoners niet over “rechten” beschikken, en dat er slechts “afspraken” bestaan over de door hen bewoonde en gebruikte gronden. Hoewel het internationaal recht en vonnissen van het Mensenrechtenhof deze rechten bevestigd hebben, blijft de staat Suriname in gebreke wat betreft wettelijke vastlegging ervan.
De bewoners van het binnenland van Suriname weten dat een boom niet zomaar mag worden omgehakt. Je moet eerst toestemming vragen aan de natuur. Pas wanneer je deze toestemming hebt verkregen, kan de boom worden gekapt. De leefomgeving van de Marrons, de afstammelingen van Afrikanen die door slavenhalers onder dwang naar Suriname zijn gebracht en zich later hebben bevrijd uit de slavernij, heeft net zoveel inspraak op hun beslissingen als de gemeenschap zelf.
In de film Stones Have Laws van Siebren de Haan, Lonnie van Brummelen en Tolin Alexander wordt op een intieme manier getoond hoe de Marrons samenleven met de natuur, en hoe bepalend de wetten van de natuur zijn voor de leefomgeving en gebruiken van de gemeenschappen. Stenen, bomen en andere niet-menselijke entiteiten hebben een belangrijke rol. De overheid neemt echter vaak beslissingen over zaken die de binnenlandbewoners en hun omgeving aangaan, zonder hen enige inspraak te geven. Dat geldt bijvoorbeeld voor het winnen van natuurlijke hulpbronnen als aardolie, goud en bauxiet: grondstoffen die tot het eigendom van de natie worden gerekend. De binnenlandbewoners hebben er geen probleem mee dat de natuurlijke hulpbronnen gebruikt worden, maar ze willen meegenomen worden in de onderhandelingen en meebepalen op welke schaal er wordt gewerkt. Ook willen zij passend gecompenseerd worden, en moet er strengere wetgeving komen om de natuur waarvan zij afhankelijk zijn te beschermen. Zulke wetgeving moet de bewoners van het binnenland bescherming bieden tegen het grootkapitaal van corporaties, die momenteel meer rechten en inspraak hebben dan de Marron-gemeenschappen.
Deze ongelijke strijd maakt het voor de Marrons nog urgenter hun bondgenootschap met de natuur te verdedigen. Het is een verhaal dat steeds verteld moet blijven worden, stelt Tolin Alexander in een gesprek over Stones Have Laws. Dit was dan ook een van de uitgangspunten voor de film: volgens hem kan er geen betekenisvolle film gemaakt worden “over” de Marrons zonder rekenschap te geven van de langdurige strijd voor hun rechten en erkenning van hun aan de natuur verbonden levensstijl. “In de film vertellen we hoe de Marrons in het binnenland van Suriname zijn beland. Ze waren door de Nederlanders uit Afrika gehaald om als tot slaafgemaakte mensen te werken, en moesten vervolgens van de plantages vluchten. Ze hebben het binnenland tot hun thuis gemaakt en van de oorspronkelijke bewoners geleerd hoe je in harmonie met de natuur kunt leven.” Maar de strijd van de Marrons gaat volgens Alexander, die in zijn jongere jaren zelf ook streed voor de grondenrechten van de binnenlandbewoners, niet alleen om eigenaarschap: “De Marrons zetten zich met name in om de ziel van de grond te beschermen tegen de vernietiging van aarde.”
Het is een verhaal dat een prominente plek verdient in de samenleving, en kunst kan daarbij helpen. Kunst is volgens Alexander niet alleen een weerspiegeling van, maar ook een spiegel voor de samenleving. “Met kunst kun je de aandacht vestigen op zaken die krom groeien. Met kunst kun je dus ook het probleem van de grondenrechten aanpakken. Met indringende filmbeelden kun je het leed duidelijk maken dat ontstaat wanneer mensen uit hun gebied worden verdreven. Maar ook hoe de natuur wordt vernietigd voor het grote geld. Je kunt mensen het probleem beter laten begrijpen. Daarmee helpt kunst. Het wordt inzichtelijker gemaakt. Iets wat complex is kan eenvoudig worden uitgelegd door middel van kunst. Dat is de rol van een kunstenaar. Je kunt de emotionele realiteit en sociale geschiedenis van een groep die onderdrukt wordt uitvergroten, en de natuur zelf laten spreken.”
Vertaalslag naar het achterland
Alexander werd in 1971 geboren in het dorp Tamarin en groeide op in Paramaribo, de hoofdstad van Suriname. Hij is gespecialiseerd in cross-cultureel theater, organiseert community-projecten en traint jongeren in theatervaardigheden. In zijn jongere jaren was hij zeer actief in de studentenvereniging Boston Bendt. “We wilden iets doen voor het binnenland. We hebben ons voornamelijk verdiept in internationale verdragen, waaronder het convenant ILO 169,” zo licht hij toe. De studentenvereniging probeerde de regering van Suriname zover te krijgen dit convenant te ondertekenen: een belangrijk doel in die periode vanwege de vergunning die was verstrekt aan het Canadese goudbedrijf Cambior, dat in 1994 naar Suriname kwam. Het verdrag zou moeten waarborgen dat de plaatselijke bevolking inspraak kreeg voordat er een vergunning aan het bedrijf werd verstrekt.
Het verdrag ILO 169 van de International Labour Organization heeft betrekking op de rechten van oorspronkelijke en in stamverband levende volken in onafhankelijke landen. Het is het belangrijkste bindende verdrag in het internationaal recht betreffende oorspronkelijke en tribale volken (de andere internationale standaard hierover, de VN Verklaring van de Rechten van Inheemse Volkeren, stamt uit 2007). Tot nu toe ratificeerden 22 landen het ILO 169-verdrag, waaronder ook Nederland in 1998. Suriname heeft het convenant echter nooit geratificeerd.
Het is voor de Marrons al jaren onbegrijpelijk dat de Surinaamse regering zonder overleg vergunningen verstrekt aan buitenlandse investeerders, vertelt Alexander: “Ik weet nog dat we de plaatselijke bevolking in het binnenland bezochten. We wilden ze namelijk inlichten over de totstandkoming van het convenant en hun grondenrechten. Ik deed mee aan verschillende gran krutu’s, formele vergaderingen, als vertegenwoordiger van de studentenvereniging. Wij waren in principe verantwoordelijk voor de uitwerking en verspreiding van beslissingen en voor bijkomende informatie, zodat de kwestie goed en volledig begrepen werd door de Marrongemeenschappen en alle betrokkenen. Ik heb toen ook uitgezocht hoeveel vergunningen de Surinaamse regering al had goedgekeurd, nadat ik een kaart had opgevraagd bij het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen. Zo heb ik mij ingezet om problemen rondom landroof (land grab) aan de kaak te stellen.”
De voortslepende situatie ontwricht nog steeds het bestaan en de toekomst van deze leefgemeenschappen. Volgens Alexander is de kwestie lang niet zo ingewikkeld als deze wordt voorgesteld: “De binnenlandbewoners willen de gebieden behouden die ze al eeuwenlang bewonen en verzorgen, en dat ze willen dat de overheid niet langer het recht heeft om hen daarvan met geweld te beroven. Als andere partijen de grond willen gebruiken, dan moet dat eerst met hen besproken worden.” In het binnenland van Suriname zijn al een aantal jaren binnen- en buitenlandse bedrijven actief in de goudwinning en houtkap. Dit leidt tot vernietiging van de natuur en brengt de gezondheid van de mensen en dieren in gevaar. En hoewel de houtkap officieel aan strenge regels gebonden is, hoor je nog steeds geluiden dat er op diverse plekken in het binnenland illegale houtkap plaatsvindt. Bovendien bieden de huidige plannen om het binnenland van Suriname te ontsluiten met de aanleg van wegen absoluut geen positieve vooruitzichten voor de manier waarop mensen, dieren en de natuur in deze gebieden in bondgenootschap samenleven.
Een van de problemen is dat de Surinaamse regering nog steeds vergunningen verstrekt aan grote multinationals in gebieden waar mensen wonen, zegt Alexander. “Dit overkomt niet alleen de Marrons. Dit gebeurt ook bij de Inheemse volken. Hun leefgebied en de grond waarop – en waarmee – ze leven wordt zomaar ‘weggegeven’ door de regering. Ze worden niet eens eerst geconsulteerd. De multinationals hebben geen enkele verplichting en verantwoordelijkheid richting de Inheemse volken, de Marrons en de natuur. Ze hebben een complete vrijbrief om te doen wat ze willen. Als de multinationals al iets doen, dan is dat op eigen initiatief of bepaald door hun moederbedrijf. Het is triest om vast te stellen dat het onze overheid nog nooit is gelukt iets te betekenen voor de mensen van deze gebieden, ook niet via internationale betrekkingen. Deze mensen worden namelijk niet beschermd door een wet.”
Nieuw Koffiekamp
Een goed voorbeeld hiervan is de situatie van het dorp Nieuw Koffiekamp. In 1963 moesten de dorpelingen van Koffiekamp in het district Sipaliwini, samen met bewoners van andere dorpen, noodgedwongen hun woongebied verlaten: dit gebied werd onderdeel gemaakt van het stuwmeer dat ontstond door de aanleg van de Afobakadam (foto 1). Koffiekamp lag in het Sarakreek-gebied, aan de rechteroever van de Surinamerivier. Vele ouderen herinneren zich nog beelden van het kerkgebouw en de kisten van recent begraven mensen die door de doelbewuste overstroming kwamen bovendrijven. Deze traumatische herinneringen en de gevolgen ervan zijn na 51 jaar nog steeds aanwezig bij velen die de gedwongen migratie hebben meegemaakt.
Het dorp viel uiteen in drie delen. Een klein deel verhuisde naar de stad, een ander deel ging eerst naar de plek Boslanti en later naar Eendracht/Marchallkreek, en het grootste deel vertrok naar een locatie aan de Afobakkaweg op 106 km van de hoofdstad, waar het huidige dorp Nieuw Koffiekamp gesticht werd. Betrokkenen hebben verteld dat velen zijn overleden aan psychologische en psychosomatische problemen die veroorzaakt werden door het trauma van deze gedwongen migratie. Nu bestaat de kans dat de groep overlevenden opnieuw moet verhuizen, omdat het huidige dorp Nieuw Koffiekamp in een gebied ligt waar de multinational IAMGOLD/Rosebel Goldmines een vergunning voor goudwinning heeft verkregen. De dorpelingen mogen van de regering niet meer naar goud zoeken in het gebied rondom hun woonplaats.
Het wettelijk erkennen van de grondenrechten zou de gemeenschappen in het binnenland eindelijk een zekere mate van zekerheid bieden: de zekerheid te kunnen blijven wonen in hun woongebied, en de zekerheid dat zij ook de natuurlijke bronnen in hun omgeving kunnen benutten. Wat er eerder met Koffiekamp gebeurde mag nooit meer gebeuren; de huidige bewoners mogen niet meer met geweld van hun bestaanszekerheid beroofd worden onder het mom van “ontwikkeling”.
Bestaanszekerheid
“De grondenrechten zijn de grootste zekerheid die de Surinaamse regering kan geven aan de oorspronkelijke bewoners van dit land,” zegt Theo Jubitana, voorzitter van de Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname (VIDS) in een toelichting op het proces rondom de erkenning van grondenrechten. “Zolang het niet bij wet wordt erkend, blijven we elke dag in grote onzekerheid leven. Zo’n twintig jaren geleden konden we ver gaan jagen en vissen in de omgeving van onze woongebieden. Nu niet meer, omdat de regering grote lappen grond heeft afgestaan aan bedrijven en ‘politieke vrienden’. We worden steeds meer beperkt in onze vertrouwde omgeving, terwijl het onze voorouderlijke gronden zijn.”
De kille realiteit is dat de eerste bewoners van Suriname anno 2021 als tweederangsburgers worden behandeld. Daar zijn ze moe van. Daarom zetten ze zich nog harder in voor de strijd om hun rechten. De Inheemse volken, de oorspronkelijke bewoners van Suriname die tot de jaren 1980 met de term “Indianen” werden aangeduid, hebben zelfs hun toevlucht gezocht tot het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens om hun rechten op te eisen. In 2007 werd dit proces begonnen middels de indiening van een klacht door de Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname (VIDS) en haar regionale werktak (KLIM) voor Kari’na en Lokono in Marowijne, met juridische ondersteuning van de organisatie Forest Peoples Programme (FPP) uit Engeland. De klacht werd gegrond bevonden door de commissie die de zaak voorbracht bij het Hof dat uiteindelijk op 25 november 2015 een vonnis velde. Het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens bevestigt daarin dat de gronden en territoria die Inheemse volken historisch hebben bewoond en bewerkt, evenals hun traditionele leefwijze en de individuele rechten van personen, onder het Amerikaans Verdrag voor de Mensenrechten (1969) gerespecteerd en beschermd moeten worden. Onder “bewonen” en “gebruiken” wordt niet alleen bebouwen of cultiveren verstaan, maar alle vormen van landgebruik inclusief jagen, verzamelen en vissen.
Het vonnis van het Inter-Amerikaans Hof in deze zaak, aangespannen door de Caraïbische (Kari’na) en Arowakse (Lokono) dorpen, sommeert de Surinaamse staat om binnen twee jaar de rechtspersoonlijkheid van deze volken wettelijk te erkennen, en binnen drie jaar hun collectieve grondrechten op hun traditionele territorium. De Staat is dus veroordeeld tot formele erkenning van deze collectieve rechten: het Hof heeft de grondenrechten aan deze Inheemse groepen toegekend. Het vonnis stelt bovendien dat deze rechten ook voor alle andere Inheemse en tribale volken moeten worden vastgelegd, binnen een periode van drie jaar. De regering heeft dit vonnis uit 2015 echter nog steeds niet uitgevoerd.
De strijd om de toekomst
“Op zijn zachtst gezegd is het frustrerend dat er na zoveel jaren bar weinig is gebeurd om het vraagstuk op te lossen,” zegt Theo Jubitana. “We blijven elkaar aanmoedigen om door te gaan met de strijd. We mogen deze strijd niet opgeven, anders is er geen toekomst meer mogelijk voor de Inheemse mensen in Suriname. We blijven strijden en actievoeren op alle mogelijke legale manieren. Het strijden met pijl en boog hebben we veranderd in strijd voeren met strategieën en wetsvoorstellen.”
VIDS werkt daarom sinds november 2020 aan een bewustwordingscampagne genaamd “Met elkaar in Suriname” om overheid en samenleving te informeren over de grondenrechten. Het doel van het project is druk uit te oefenen op de overheid om vaart te maken met de behandeling van de ontwerpwet “Wet Collectieve Rechten Inheemse en Tribale Volken”, o.a. via presentaties gericht aan de Vice-President, de Raad van Ministers en de Nationale Assemblée. De hoop is meer begrip te kweken voor de noodzakelijke uitvoering van het vonnis dat al sinds 2015 op tafel ligt. Eigenlijk zou de overheid bewustwordingscampagnes opzetten, maar aangezien zij daarmee nauwelijks vorderingen maakte heeft VIDS dit opgepakt. De organisatie heeft zich ingezet voor fondsenwerving uit het buitenland voor het uitvoeren van deze bewustwordingscampagne.
In april 2020 werd het nieuwe wetsvoorstel, vlak voor de verkiezingen, ingediend in de Nationale Assemblee. Maar de parlementsleden die het initiatief namen voor behandeling van het wetsvoorstel werden niet voor een tweede termijn herkozen. President Chandrikapersad Santokhi installeerde in oktober 2020 een nieuwe presidentiële commissie Grondenrechten in Suriname, met als taak de oplossing van dit vraagstuk af te ronden. Jubitana vervolgt: “Er is ons gezegd dat begin volgend jaar de regering de wet wil indienen voor behandeling in de Nationale Assemblée. Er is ons ook gezegd dat de Nationale Assemblée zélf het initiatief gaat nemen om de wet te behandelen als de regering te lang blijft treuzelen.”
Het is belangrijk te beseffen dat deze wettelijke strijd geen papieren kwestie is: naast de leefsituatie van de binnenlandbewoners staat ook het welzijn van de Surinaamse natuur op het spel. “De praktijk wijst uit dat op de plekken waar al eeuwenlang Inheemse groepen wonen het bos nog wel intact is. Zij weten ten slotte hoe ze zorg moeten dragen voor de flora en fauna. Maar door goudwinning en houtkap wordt het bos vernietigd. Het maakt ons bezorgd over onze toekomst. We hebben namelijk een spirituele binding met de natuur: wij beschouwen de grond, de bomen, de bossen, de rivieren als ‘het kapitaal’, niet het geld dat met de exploitatie verdiend wordt. Het [natuurbehoud] is bestaanszekerheid voor onze nakomelingen.” Jubitana heeft wel een positieve verwachting dat er schot komt in de zaak. De tribale volken zijn in de huidige regering sterk vertegenwoordigd en hebben veel invloed: “Ze kunnen zaken doordrukken, waaronder deze wet. Ik heb daarom goed vertrouwen dat er eindelijk een oplossing komt in de kwestie.”
Leven met de natuur gaat uiteindelijk ons allen aan. Een film als Stones Have Laws draagt bij aan een langzaam groeiend besef dat het natuurbondgenootschap dat de Inheemse volken en Marrons kennen, van essentieel levensbelang is. Niet alleen voor hun eigen welzijn, maar ook voor dat van Suriname, en van de Aarde. Het gaat om onze toekomst – een toekomst die we niet alleen met elkaar delen, maar ook met onze natuurlijke leefomgeving.
Het grondenrechtenvraagstuk van Suriname betekent voor de binnenlandbewoners een onbeschermde status en een onzekere toekomst in hun woongebied. Voor de politiek is het vaak een thema dat slechts tijdens verkiezingen wordt aangekaart, maar weer vergeten wordt zodra de verkiezingen achter de rug zijn. Bij grondenrechten komt het erop neer dat de oorspronkelijke volken en de Marrons dienen te beschikken over collectieve titels op hun voorouderlijke collectieve gronden, waarvan ze afhankelijk zijn en waarmee ze een sterke binding hebben. Die titels zouden rechtszekerheid en rechtsbescherming bieden, net zoals individuele burgers individuele titels op hun grond hebben. Doordat dit nog steeds niet het geval is, wordt door de stedelijke samenleving onterecht aangenomen dat de binnenlandbewoners niet over “rechten” beschikken, en dat er slechts “afspraken” bestaan over de door hen bewoonde en gebruikte gronden. Hoewel het internationaal recht en vonnissen van het Mensenrechtenhof deze rechten bevestigd hebben, blijft de staat Suriname in gebreke wat betreft wettelijke vastlegging ervan.
