'Wat ik op de kunsthogeschool van de toekomst graag zou leren'
Terugblik op de conferentie Future Art School; (Un)learning Practices en openingswoord Lotte van den Berg
blogdossier: Future Art School
for English scroll down
Bijna 350 docenten, studenten, medewerkers, hoofden, directeuren en andere managers namen deel aan de ArtEZ conferentie. Meer dan 40 studenten en collega’s en door hen aangedragen experts droegen bij aan de programmalijnen via een Open Call. Tijdens deze tweedaagse werden soms contouren zichtbaar van hoe de toekomst van de kunstacademie zou kunnen zijn en wat daarvoor nodig is.
Fotoverslag Future Art School en openingswoord Lotte van den Berg
Hierbij delen we graag een serie foto’s die BEAR alumnus Koen Kievits maakte en het prachtige gedicht waarmee Artist in Residence van ArtEZ Academie voor Theater en Dans Lotte van den Berg dag 2 opende.
In februari 2024 zal op APRIA inhoudelijk teruggeblikt worden op een aantal van de onderwerpen die centraal stonden.
Future Art School werd georganiseerd door DBKV Zwolle, Artisteducator in Theater & Media, Lectoraat AeCT en ArtEZ Studium Generale.
In februari 2024 zal op APRIA inhoudelijk teruggeblikt worden op een aantal van de onderwerpen die centraal stonden.
Future Art School werd georganiseerd door DBKV Zwolle, Artisteducator in Theater & Media, Lectoraat AeCT en ArtEZ Studium Generale.
Terugblik van Kwaliteitsafspraken
Wil je meer reacties lezen? Lees dan de terugblik die Kwaliteitsafspraken maakte. Zij gaven de ‘pen’ door aan studenten die de conferentie hebben bijgewoond. Wat is hen bijgebleven?
On 30 November and 1 December, the Future Art School: (Un)Learning Practices conference took place at the Spoorzone in Zwolle. Nearly 300 teachers, students, staff, heads, directors, and other managers participated. More than 40 colleagues and experts contributed to the programme lines through an Open Call. During this conference some contours became visible of what the future of the art school could be like and what is needed to achieve this.
In February 2024, APRIA will look back on some of the topics that were central. Today, we are happy to share some photos that BEAR alumnus Koen Kieviets took for us and the beautiful poem with which Artist in Residence of ArtEZ Academy for Theatre and Dance Lotte van den Berg opened day 2. (In Dutch)
Future Art School was organized by DBKV Zwolle, Artisteducator in Theater & Media, Lectoraat AeCT and ArtEZ Studium Generale.
Dag 2 opende Lotte van den Berg met onderstaande tekst.
We weten het niet
Vier nachten geleden had ik een vreselijke nachtmerrie.
In mijn droom was het vandaag,
vrijdag ochtend half tien.
De lezing zou bijna beginnen en ik had nog niks.
Terwijl stoelen werden klaar gezet en mensen al zaten te wachten,
zat ik in een hoekje driftig te schrijven en te krassen.
Alle zinnen die ik opschreef streepte ik weer door.
Ik voelde me gevangen,
verstrikt in een web van conflicterende meningen
en gevoelens.
Over de oorlog,
verkiezingsuitslagen,
klimaatontkenning,
en heel veel meer.
Met alles wat ik zou zeggen,
zou ik iemand kwetsen,
iets tekort doen,
iets niet zeggen,
iemand vergeten.
In mijn droom was ik terecht gekomen in een angstige loop,
waarin het leek alsof ik niks meer kon zeggen.
Mijn keel werd dichtgesnoerd.
‘Het is teveel,
het is gewoon teveel’,
dacht ik.
Huilend zat ik boven mijn blaadje met doorgestreepte zinnen,
toen ik een ingeving kreeg.
Als kunstenaar moest ik,
zo sprak ik mezelf toe in mijn droom,
sterk zijn en de moed hebben het onvermogen dat ik voelde te tonen.
Ik zou een artistiek statement maken
en huilend voor jullie verschijnen
zonder speech.
Ik werd wakker voor ik op moest,
natuurlijk,
en droomde jullie reactie niet.
(stilte)
Ik stel het me voor.
Nu.
Dat ik hier sta.
Huilend.
Stamelend.
‘Ik weet het niet.
Ik weet het niet meer.
Ik weet het even echt niet meer.’
‘Ik ben mijn kompas kwijt.
Ik weet niet meer hoe te denken
wat te voelen.’
'Alle grond is onder me vandaan geslagen.’
(stilte)
Ik stel me voor dat het lang stil blijft
en dat alle aanwezigen zich beseffen dat het ok is.
Dat het ok is het niet te weten
en dit te delen op deze plek.
Dat dit eigenlijk precies is wat gezegd moet worden
op een dag als deze,
die gaat
over de toekomst
van het onderwijs.
‘We weten het niet.’
(stilte)
Ik stel me voor
dat iemand een glaasje water voor me haalt
en dat ik het rustig op drink.
Dat mensen zich naar elkaar toe draaien.
Iemand een stoel verschuift.
En dat er gesprekken ontstaan.
Niemand probeert iets op te lossen.
Niemand zegt,
‘het komt wel weer goed,
‘zo erg is het toch niet’.
Niemand moet weg.
Plots is er alle tijd.
Om te luisteren.
En als vanzelf ontstaat er ruimte.
Er wordt ook gelachen.
En gedanst zelfs.
Er worden plannen gemaakt.
Ik stel me voor dat er
in de hoek van de ruimte een keukentje wordt geïmproviseerd
en dat we delen wat we bij ons hebben.
Het is voor even
alsof alles er mag zijn,
hoe moeilijk ook,
waardoor lichtheid ontstaat
en opluchting.
———
Ik ben met mijn dochter van 8 op het Malie veld in Den Haag.
We steunen de actie van XR bij de A12 tijdens Fridays for Future.
Ik heb op de voicemail van haar school ingesproken dat ze spijbelt voor t klimaat.
Ze wordt geïnterviewd door studenten van de PABO.
Vier jonge mensen die leraar willen worden.
‘Hebben jullie het op school wel eens over het klimaat?’ vragen ze haar
‘Eigenlijk niet', zegt Marie. ‘Nooit’
‘Waarom niet? denk je….?’
‘Ik denk dat mijn juf dat niet durft’, antwoord ze,
‘omdat ze zelf ook niet weet hoe het nu verder moet en bang is dat met ons te delen.’
De vier interviewers kijken haar verbouwereerd aan.
‘Ja’, zeggen ze
Saar Frieling,
een pedagogisch onderzoeker bij Whole Child Development,
is er van overtuigd dat precies daar het probleem ligt.
‘Docenten durven niet samen met hun leerlingen in de onmacht te gaan staan’,
zegt ze dan.
Jonge mensen van nu
leven in een wereld met heel veel onzekerheid
en ongelooflijke uitdagingen
waar eigenlijk niemand antwoorden op heeft.
Hoe gaan we samen
met z’n allen
in deze hyper complexe situatie
middenin onze onmacht staan?
Dat is de vraag.
Wat hebben we daarvoor nodig?
Hoe kunnen we de onmacht als
ingang gebruiken?
Hoe kunnen we het niet-weten laten bestaan,
binnengaan,
aandacht geven?
Omdat we daar onszelf tegenkomen.
Omdat we daar elkaar tegenkomen.
Christine Gruwez,
schrijver van Meditaties over Onmacht
zegt het als volgt:
‘Het ondraaglijke proberen te dragen
en in dit zelfdragend worden
wakker blijven.’
‘Waken bij de pijn die mij treft
en die tegelijkertijd de pijn van ieder ander is.’
———
Sinds september ben ik als Artist in Residence verbonden aan Artez,
werkzaam bij de Academie voor Theater en Dans.
Geïnspireerd door het essay De Palliatieve Maatschappij
van filosoof Byung-Chul Han
onderzoek ik hoe binnen de school
en door de mensen verbonden aan de school
studenten, docenten, medewerkers en beleidmakers,
wordt omgegaan met pijn.
Bestaat er een tendens,
zoals Han beschrijft,
om pijn als verstoring te zien,
die zo snel mogelijk opgelost,
weggestopt,
of verdooft moet worden?
Is het mogelijk om pijn,
onmacht,
onvermogen,
te includeren
en dus te accepteren als een gegeven,
een essentieel onderdeel van ons mens zijn,
het leven
en de kunsten?
En ook,
waar ligt de grens
en hoe scherp is die te trekken?
Wanneer moet pijn bestreden worden?
Wanneer is het belangrijk haar te verdragen?
Ik merk dat ik het spannend vind,
om de juiste woorden te vinden.
Er is,
vanzelfsprekend,
persoonlijke en sociale pijn,
zowel mentaal als fysiek,
die alle (professionele) aandacht verdient
en waarvoor we niet weg moeten lopen.
Het is een gegeven dat pijn door iedereen anders ervaren wordt
en dat sommigen privilege genieten ten opzichte van anderen
als het gaat over de pijn die ze hebben ervaren in hun leven
en de manier waarop daarop is gereageerd.
En precies daarom
is het zo ongelooflijk lastig
te spreken over die momenten van pijn,
onmacht
en onvermogen,
die we te verduren hebben,
die ons vormen tot wie we zijn,
individueel
en gemeenschappelijk.
In zijn boek
omschrijft Han
een wereld die zichzelf steeds meer sedeert,
verdooft.
Uit angst voor de pijn,
de dood
en het leven
ontstaat zo een niet levend leven.
Misschien het helderst omschreven in het laatste hoofdstuk,
waarin Han de transhumanist David Pearce citeert:
‘In de loop van de volgende duizend jaar zullen de biologische voorwaarden van het lijden met wortel en tak worden uitgeroeid. Zowel ‘lichamelijke’ als ‘psychische’ pijn zijn er evolutionair toe voorbestemd te verdwijnen. (…) Het doel van het transhumanisme is een verheven alles doordringend geluk.’
Byung Chul Han vervolgt:
‘Het pijnloze leven met permanent geluk zal geen menselijk leven meer zijn. Wie alle pijn uit de wereld wil helpen, zal ook de dood moeten afschaffen. Maar een leven zonder dood en pijn is geen menselijk maar een ondood leven. De mens schaft zichzelf af om te overleven. Mogelijk zal hij de onsterfelijkheid bereiken, maar dan wel ten koste van het leven.’
Het is ons
kwetsbaar
levend leven
dat me aan het hart gaat.
En ik spreek
vanuit de volle overtuiging
dat we het kunnen;
kwetsbaar en levend zijn.
Dat we het kunnen dragen,
de onmacht,
het zonder grond zijn.
In aanloop naar deze lezing sprak ik met Maritska.
We hadden het over de moed
om iets op t spel te zetten.
De moed om iets te doen
waarvan je de uitkomst niet kunt overzien.
In het leven.
Binnen de kunsten.
In het onderwijs.
‘Met de mislukking als pedagogisch principe’,
zei Maritska.
En met de vaste overtuiging,
denk ik nu,
dat we uiteindelijk niet anders kunnen
dan ons overgeven aan iets wat we nog niet weten.
Omdat we het onberekenbare leven niet kunnen overzien,
niks echt kunnen controleren
en niets zeker weten.
Tegenover macht ligt niet onmacht,
schrijft Christine Gruwez,
maar vermogen.
Het vermogen
om in een wereld die fundamenteel oncontroleerbaar is
jouw eigen persoonlijke bijdrage te leveren.
In het volle besef
dat je niet bij machte bent het leven naar je hand te zetten,
aanwezig zijn,
aanwezig blijven
en handelen.
In de onmacht gaan staan is in het leven gaan staan.
Onmachtig zijn is levend zijn.
En andersom.
Levend zijn is onmachtig zijn.
Dat doorvoelen en leren kennen
en daarbinnen het vermogen ervaren te handelen,
te maken,
te creëren,
is wat ik
op de school van de toekomst
graag zou leren.
Vier nachten geleden had ik een vreselijke nachtmerrie.
In mijn droom was het vandaag,
vrijdag ochtend half tien.
De lezing zou bijna beginnen en ik had nog niks.
Terwijl stoelen werden klaar gezet en mensen al zaten te wachten,
zat ik in een hoekje driftig te schrijven en te krassen.
Alle zinnen die ik opschreef streepte ik weer door.
Ik voelde me gevangen,
verstrikt in een web van conflicterende meningen
en gevoelens.
Over de oorlog,
verkiezingsuitslagen,
klimaatontkenning,
en heel veel meer.
Met alles wat ik zou zeggen,
zou ik iemand kwetsen,
iets tekort doen,
iets niet zeggen,
iemand vergeten.
In mijn droom was ik terecht gekomen in een angstige loop,
waarin het leek alsof ik niks meer kon zeggen.
Mijn keel werd dichtgesnoerd.
‘Het is teveel,
het is gewoon teveel’,
dacht ik.
Huilend zat ik boven mijn blaadje met doorgestreepte zinnen,
toen ik een ingeving kreeg.
Als kunstenaar moest ik,
zo sprak ik mezelf toe in mijn droom,
sterk zijn en de moed hebben het onvermogen dat ik voelde te tonen.
Ik zou een artistiek statement maken
en huilend voor jullie verschijnen
zonder speech.
Ik werd wakker voor ik op moest,
natuurlijk,
en droomde jullie reactie niet.
(stilte)
Ik stel het me voor.
Nu.
Dat ik hier sta.
Huilend.
Stamelend.
‘Ik weet het niet.
Ik weet het niet meer.
Ik weet het even echt niet meer.’
‘Ik ben mijn kompas kwijt.
Ik weet niet meer hoe te denken
wat te voelen.’
'Alle grond is onder me vandaan geslagen.’
(stilte)
Ik stel me voor dat het lang stil blijft
en dat alle aanwezigen zich beseffen dat het ok is.
Dat het ok is het niet te weten
en dit te delen op deze plek.
Dat dit eigenlijk precies is wat gezegd moet worden
op een dag als deze,
die gaat
over de toekomst
van het onderwijs.
‘We weten het niet.’
(stilte)
Ik stel me voor
dat iemand een glaasje water voor me haalt
en dat ik het rustig op drink.
Dat mensen zich naar elkaar toe draaien.
Iemand een stoel verschuift.
En dat er gesprekken ontstaan.
Niemand probeert iets op te lossen.
Niemand zegt,
‘het komt wel weer goed,
‘zo erg is het toch niet’.
Niemand moet weg.
Plots is er alle tijd.
Om te luisteren.
En als vanzelf ontstaat er ruimte.
Er wordt ook gelachen.
En gedanst zelfs.
Er worden plannen gemaakt.
Ik stel me voor dat er
in de hoek van de ruimte een keukentje wordt geïmproviseerd
en dat we delen wat we bij ons hebben.
Het is voor even
alsof alles er mag zijn,
hoe moeilijk ook,
waardoor lichtheid ontstaat
en opluchting.
———
Ik ben met mijn dochter van 8 op het Malie veld in Den Haag.
We steunen de actie van XR bij de A12 tijdens Fridays for Future.
Ik heb op de voicemail van haar school ingesproken dat ze spijbelt voor t klimaat.
Ze wordt geïnterviewd door studenten van de PABO.
Vier jonge mensen die leraar willen worden.
‘Hebben jullie het op school wel eens over het klimaat?’ vragen ze haar
‘Eigenlijk niet', zegt Marie. ‘Nooit’
‘Waarom niet? denk je….?’
‘Ik denk dat mijn juf dat niet durft’, antwoord ze,
‘omdat ze zelf ook niet weet hoe het nu verder moet en bang is dat met ons te delen.’
De vier interviewers kijken haar verbouwereerd aan.
‘Ja’, zeggen ze
Saar Frieling,
een pedagogisch onderzoeker bij Whole Child Development,
is er van overtuigd dat precies daar het probleem ligt.
‘Docenten durven niet samen met hun leerlingen in de onmacht te gaan staan’,
zegt ze dan.
Jonge mensen van nu
leven in een wereld met heel veel onzekerheid
en ongelooflijke uitdagingen
waar eigenlijk niemand antwoorden op heeft.
Hoe gaan we samen
met z’n allen
in deze hyper complexe situatie
middenin onze onmacht staan?
Dat is de vraag.
Wat hebben we daarvoor nodig?
Hoe kunnen we de onmacht als
ingang gebruiken?
Hoe kunnen we het niet-weten laten bestaan,
binnengaan,
aandacht geven?
Omdat we daar onszelf tegenkomen.
Omdat we daar elkaar tegenkomen.
Christine Gruwez,
schrijver van Meditaties over Onmacht
zegt het als volgt:
‘Het ondraaglijke proberen te dragen
en in dit zelfdragend worden
wakker blijven.’
‘Waken bij de pijn die mij treft
en die tegelijkertijd de pijn van ieder ander is.’
———
Sinds september ben ik als Artist in Residence verbonden aan Artez,
werkzaam bij de Academie voor Theater en Dans.
Geïnspireerd door het essay De Palliatieve Maatschappij
van filosoof Byung-Chul Han
onderzoek ik hoe binnen de school
en door de mensen verbonden aan de school
studenten, docenten, medewerkers en beleidmakers,
wordt omgegaan met pijn.
Bestaat er een tendens,
zoals Han beschrijft,
om pijn als verstoring te zien,
die zo snel mogelijk opgelost,
weggestopt,
of verdooft moet worden?
Is het mogelijk om pijn,
onmacht,
onvermogen,
te includeren
en dus te accepteren als een gegeven,
een essentieel onderdeel van ons mens zijn,
het leven
en de kunsten?
En ook,
waar ligt de grens
en hoe scherp is die te trekken?
Wanneer moet pijn bestreden worden?
Wanneer is het belangrijk haar te verdragen?
Ik merk dat ik het spannend vind,
om de juiste woorden te vinden.
Er is,
vanzelfsprekend,
persoonlijke en sociale pijn,
zowel mentaal als fysiek,
die alle (professionele) aandacht verdient
en waarvoor we niet weg moeten lopen.
Het is een gegeven dat pijn door iedereen anders ervaren wordt
en dat sommigen privilege genieten ten opzichte van anderen
als het gaat over de pijn die ze hebben ervaren in hun leven
en de manier waarop daarop is gereageerd.
En precies daarom
is het zo ongelooflijk lastig
te spreken over die momenten van pijn,
onmacht
en onvermogen,
die we te verduren hebben,
die ons vormen tot wie we zijn,
individueel
en gemeenschappelijk.
In zijn boek
omschrijft Han
een wereld die zichzelf steeds meer sedeert,
verdooft.
Uit angst voor de pijn,
de dood
en het leven
ontstaat zo een niet levend leven.
Misschien het helderst omschreven in het laatste hoofdstuk,
waarin Han de transhumanist David Pearce citeert:
‘In de loop van de volgende duizend jaar zullen de biologische voorwaarden van het lijden met wortel en tak worden uitgeroeid. Zowel ‘lichamelijke’ als ‘psychische’ pijn zijn er evolutionair toe voorbestemd te verdwijnen. (…) Het doel van het transhumanisme is een verheven alles doordringend geluk.’
Byung Chul Han vervolgt:
‘Het pijnloze leven met permanent geluk zal geen menselijk leven meer zijn. Wie alle pijn uit de wereld wil helpen, zal ook de dood moeten afschaffen. Maar een leven zonder dood en pijn is geen menselijk maar een ondood leven. De mens schaft zichzelf af om te overleven. Mogelijk zal hij de onsterfelijkheid bereiken, maar dan wel ten koste van het leven.’
Het is ons
kwetsbaar
levend leven
dat me aan het hart gaat.
En ik spreek
vanuit de volle overtuiging
dat we het kunnen;
kwetsbaar en levend zijn.
Dat we het kunnen dragen,
de onmacht,
het zonder grond zijn.
In aanloop naar deze lezing sprak ik met Maritska.
We hadden het over de moed
om iets op t spel te zetten.
De moed om iets te doen
waarvan je de uitkomst niet kunt overzien.
In het leven.
Binnen de kunsten.
In het onderwijs.
‘Met de mislukking als pedagogisch principe’,
zei Maritska.
En met de vaste overtuiging,
denk ik nu,
dat we uiteindelijk niet anders kunnen
dan ons overgeven aan iets wat we nog niet weten.
Omdat we het onberekenbare leven niet kunnen overzien,
niks echt kunnen controleren
en niets zeker weten.
Tegenover macht ligt niet onmacht,
schrijft Christine Gruwez,
maar vermogen.
Het vermogen
om in een wereld die fundamenteel oncontroleerbaar is
jouw eigen persoonlijke bijdrage te leveren.
In het volle besef
dat je niet bij machte bent het leven naar je hand te zetten,
aanwezig zijn,
aanwezig blijven
en handelen.
In de onmacht gaan staan is in het leven gaan staan.
Onmachtig zijn is levend zijn.
En andersom.
Levend zijn is onmachtig zijn.
Dat doorvoelen en leren kennen
en daarbinnen het vermogen ervaren te handelen,
te maken,
te creëren,
is wat ik
op de school van de toekomst
graag zou leren.
events:
Future Art School; (Un)learning Practices | vrijdag 1 december
Programme Friday 1 December
conference01 Dec '23
Future Art School; (Un)learning Practices | donderdag 30 november ochtend
Programme Thursday 30 November
conference30 Nov '23
Future Art School; (Un)learning Practices | donderdag 30 november middag
Programme Thursday 30 November
conference30 Nov '23
related content
