ArtEZ Studium Generale - Deep Dive Online Courses

Het moment van kleur

Deze derde les draait om het moment van kleur. Waar bevindt kleur zich? En wanneer is de kleur? Hoelang duurt ze? In het essay Kleuren bestaan bij de gratie van een moment schrijft Barbara het volgende:

‘Het is de onoverbrugbare afstand tussen haar en de verte die het uitzicht blauw kleurt. De onbereikbare kleur zit niet vast aan de hemel of de rotsen maar aan een niet vast te pakken ruimte tussen haar en de verte. De kleur bestaat louter in het tussengebied tussen de waarnemer en de eindeloosheid. De kleur toont haar de tussenruimte en de tussentijd.’

In het voorgaande citaat gaat het over een passage uit een boek van Rebecca Solnit. In het volgende videofragment praten Barbara Collé en Maurits de Bruijn over dit boek, over onbereikbare kleuren en over de samenhang tussen de intensiteit van een kleur en onbereikbaarheid.

Barbara Collé richt zich als beeldend kunstenaar en filosoof op onze ervaring van kleur. Door kleurervaringen en kleurrelaties te bestuderen, onderzoekt ze hoe kleuren ons verbinden met de wereld om ons heen. In haar kleuronderzoek betrekt ze elementen uit de fenomenologie, de filosofische stroming die uitgaat van de directe en intuïtieve ervaring.

Ze schrijft voor tijdschriften (o.a. voor Mister Motley) en museumcatalogi. Ze geeft geregeld gastlessen aan verschillende Nederlandse kunstacademies. Naast videowerk maakt ze ook kunstenaarsboeken.

Meer informatie over haar kleuronderzoek vind je op haar website:
barbaracolle.nl/

Photo: Uta Neumann

meer over Barbara Collé

KIJKEN Kijkfragment uit gesprek tussen Maurits en Barbara. Kleur en taal. 00.45.14/00.47.30 Over Rebecca Solnit en IJslandse gezegde.

Een verre kleur

In het videofragment praten Maurits en Barbara over een passage uit het boek van Rebecca Solnit, A Fieldguide to Getting Lost (2005). Daarin beschrijft Solnit hoe het blauw van de verte een synoniem is voor verlangen.

Die interpretatie komt overeen met een IJslands gezegde dat vrij vertaald luidt: De afstand maakt de bergen blauw. Juist doordat je doordrongen bent van het feit dat iets of iemand buiten je bereik ligt, vlamt je verlangen intenser dan ooit. Het gemis maakt alles nog zuurder, zoeter, luider, glansrijker, blauwer of groener (zoals het gras aan de overkant).

KIJKEN & DOEN

Ga naar buiten en zoek een plek waar je uitzicht hebt op bomen, een grasveld, een bosje of een veld vol bloemen. Zoek in ieder geval iets natuurlijk groens en iets waar je straks naartoe kunt lopen om het van dichtbij te bekijken. Wanneer er geen bomen of planten in de buurt zijn kun je ook een slootje, rivier, de zee of bergen kiezen. Zorg ervoor dat tussen jou en datgene wat je uitkiest minimaal 15 meter afstand is.

A. Concentreer je op de kleuren van dat wat je ziet. Maak foto’s, video’s van de kleuren die je ziet, teken de structuren en probeer de kleur zo nauwkeurig mogelijk te beschrijven. Denk daarbij aan iemand die nu niet bij je is en aan wie je de kleur die je ziet wilt beschrijven in beelden en woorden.

B. Loop nu naar de boom of het veld toe waarnaar je hebt gekeken. Probeer er zo dicht mogelijk bij te komen. Kijk nu van heel dichtbij naar de bladeren, takken, bloemen het water etc. en herhaal je werkwijze. Film en beschrijf de kleuren voor iemand die er niet is.

Ga nu naar huis of je atelier en vergelijk je materiaal van A en B. Heb je de kleuren anders waargenomen? Welke verschillen zijn opvallend? Welke overeenkomsten zijn er? Kun je iets zeggen over de intensiteit van de kleuren die je van ver en van dichtbij zag? Komt het overeen met het gezegde dat verre kleuren intenser zijn?

“‘The color is not in the place those miles away at the horizon, but in the atmospheric distance between you and the mountains,’ aldus schrijver Rebecca Solnit.”

Uit: Kleuren bestaan bij de gratie van een moment , Barbara Collé 2023

Wanneer en waar is de kleur?

Bij de vorige opdracht heb je wellicht gezien dat de kleur niet constant is. De kleur die je van verre ziet is niet dezelfde als die je van heel dichtbij waarneemt. Wat zegt dat over de tijd van kleur en over de continuïteit?

Ann Veronica Janssens
Een beeldend kunstenaar die zich ook bezighoudt met deze vragen is Ann Veronica Janssens. Aan de hand van het volgende werk kun je goed zien hoe beweging, afstand en tijd de kleuren die verschijnen, beïnvloeden.

Haar werk Gaufrettes Sequence Randomly, waar we in deze opdracht naar gaan kijken, is net als het werk van Roos van Haaften gebaseerd op iriserende kleuren. De werken zijn opgenomen in de collectie van museum De Pont in Tilburg. Op hun website is de volgende beschrijving van dit werk te vinden:

‘Een voortdurende fascinatie van Janssens is hoe gekleurd glas in een ruimte lichtinterventies kan creëren die veranderen naar gelang het licht van de dag en de seizoenen. De kunstenaar omschrijft deze werken als “een soort glazen sandwich”. Tussen twee glasplaten bevindt zich een derde, iriserende kleurfilter. Het geribbeld glas heeft als effect dat de kijker telkens een andere kleur waarneemt afhankelijk van zijn standpunt.’

© Ann Veronica Janssens, Gaufrette Sequence Randomly, 2018, c/o Pictoright Amsterdam 2024. Collectie De Pont museum, Tilburg, foto Eddo Hartmann.

KIJKEN & TELLEN

Het werk Gaufrettes Sequence Randomly bestaat uit zes grote rechthoekige platen die schuin tegen de muur staan. Ze hebben allemaal een andere kleur. Op de foto hiernaast zie je van links naar rechts de volgende kleuren: oranje, groen, lichtblauw, roze, zeeblauw en donkerblauw. Maar zou je nu in het museum naar deze werken toelopen dan zou je opsomming er heel anders uit kunnen zien.

Scrol door de volgende drie afbeeldingen van dit werk en noteer de kleuren die je ziet. Schrijf op welke kleuren de meest linkse plaat kan aannemen. Doe dit vervolgens voor de hele rij. Zijn het uit de drie verschillende standpunten altijd andere kleuren? Kun je kleurparen ontdekken? Tel de kleuren. Is er één kleur meer aanwezig dan de anderen?

Een stap verder

Als je nu kijkt naar de kleuren die je hebt genoteerd en nogmaals door de beelden scrolt, waar zou jij dan de kleuren situeren? Kun jij een plek, een punt of oppervlakte aanwijzen? Hoe denk je na deze kijkoefening over de continuïteit van kleuren?

Denk je dat deze inzichten over kleuren alleen voor deze iriserende kleuren gelden of kun je je ook voorstellen dat dit eigenlijk voor al onze waarnemingen van kleur geldt?

De Nederlandse ontwerper Hella Jongerius gaat nog een stapje verder in het verbeelden van de tijdelijkheid van kleuren. In 2018 stelde zij de tentoonstelling Breating Colours samen in museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam. Zij is als ontwerper al vele jaren bezig met een onderzoek naar kleur. Ze had deze tentoonstelling ingedeeld naar ochtend, middag en avond. En naar die drie momenten van de dag had zij vervolgens kleuren, onderzoek en werken uit de collectie van het museum gerangschikt.

Kijk het volgende korte introductiefilmpje van de toenmalige tentoonstelling.

Kleuren ademen

Deze tentoonstelling toonde de invloed van licht op de kleuren die we zien. Zoals de muur in je kamer in het ochtendlicht een heel andere kleur heeft dan tijdens de schemering of rond twaalf uur ’s middags. Vandaar dat Hella Jongerius drie momenten van de dag onderscheidde. Ook toonde ze door middel van driedimensionale objecten hoe we een kleur waarop het licht direct valt anders waarnemen dan ‘dezelfde’ kleur in de schaduw.

'Dezelfde kleur' zou je dat na deze opdrachten juist wel of juist niet zo benoemen?

Zoek in je browser op 'Hella Jongerius Breathing Colours' voor meer fotomateriaal van deze tentoonstelling. Het is een mooie studie naar de tijd van kleur en kleur’s afhankelijkheid van de gratie van het moment.

Tot slot

In deze lessenserie hebben we kleur als zelfstandige entiteit opgevat om kleur's eigen tijd en plaats te kunnen onderzoeken.

In les 1 hebben we gezocht naar beeldende poëtische associaties die kleuren actief maken en zo tot leven brengen.

In les 2 zijn we ingegaan op de tactiliteit van kleur door kleuren met andere zintuigen waar te nemen dan alleen met onze ogen om zo een omvangrijker beeld te kunnen maken van de kleuren.

In les 3 hebben we door ons standpunt meerdere keren te veranderen verschillende momentopnames van kleuren waargenomen. Daardoor hebben we de veranderlijkheid en het verstrijken van de intensiteit van kleuren beproefd.

En dan nog één ding...

Kleuren als werkwoord

Je zou zelfs nóg een stap verder kunnen gaan door kleur niet als entiteit op te vatten maar als werkwoord.

Lees tot slot het volgende essay dat Barbara eerder voor Studium Generale schreef: Rood Zijn; Over de verbindingsdraad tussen kleur, natuur en onze zintuigen.

Stel je voor dat kleuren naast een heden ook een eigen toekomstige tijd kennen en een (on)voltooid verleden tijd. Ze zijn nu hier waar jij ze ziet, maar kunnen op een ander moment elders zijn. Wat zou dat voor onze relatie met kleur betekenen?

Wil je een opdracht of onderzoek delen of heb je een vraag of opmerking over de lessenserie dan horen we dat heel graag. Mail naar: studiumgenerale@artez.nl

Bronnen
Barbara Collé maakte deze lessenserie in opdracht van ArtEZ Studium Generale en Mister Motley.

Beelden en citaten
In de opdrachten zijn beelden opgenomen van werk van o.a. beeldend kunstenaars Ann Veronica Janssens, Roos van Haaften en Melanie Bonajo en citaten van o.a. schrijvers Rebecca Solnit en Anne Carson.

Met dank aan:
Roos van Haaften, Maurits de Bruijn, Catelijne de Muijnck, Koen Kievits, Corine van der Wal, De Pont museum Tilburg en Pictoright Amsterdam.

Kleuren van Ver en van Dichtbij

Les 3: met werk van Rebecca Solnit en Ann Veronica Janssens

Het moment van kleur

Kleuren bestaan bij de gratie van een moment

Een verre kleur

KIJKEN & DOEN

“‘The color is not in the place those miles away at the horizon, but in the atmospheric distance between you and the mountains,’ aldus schrijver Rebecca Solnit.”

Uit: Kleuren bestaan bij de gratie van een moment , Barbara Collé 2023

Kleuren bestaan bij de gratie van een moment

Wanneer en waar is de kleur?

KIJKEN & TELLEN

Een stap verder

Kleuren ademen

Tot slot

Rood zijn

Kleuren als werkwoord

De tijd van kleur

Kleuren bestaan bij de gratie van een moment

Kleuren van Ver en van Dichtbij

Les 3: met werk van Rebecca Solnit en Ann Veronica Janssens

Het moment van kleur

Kleuren bestaan bij de gratie van een moment

Een verre kleur

KIJKEN & DOEN

“‘The color is not in the place those miles away at the horizon, but in the atmospheric distance between you and the mountains,’ aldus schrijver Rebecca Solnit.”

Uit: Kleuren bestaan bij de gratie van een moment , Barbara Collé 2023

Kleuren bestaan bij de gratie van een moment

Wanneer en waar is de kleur?

KIJKEN & TELLEN

Een stap verder

Kleuren ademen

Tot slot

Rood zijn

Kleuren als werkwoord

De tijd van kleur

Kleuren bestaan bij de gratie van een moment

Kleuren bestaan bij de gratie van een moment 

Uit: Kleuren bestaan bij de gratie van een moment , Barbara Collé 2023

Kleuren bestaan bij de gratie van een moment 

Kleuren bestaan bij de gratie van een moment 